TSUE | Świadczenie usług toll manufacturingu nie kreuje stałego miejsca prowadzenia działalności dla nabywcy

29 czerwca 2023 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (dalej: “TSUE”) pochylił się nad kwestią stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej (en: “fixed establishment”, dalej: “FE”) przy okazji sprawy C-232/22, zainicjowanej przez belgijski sąd apelacyjny wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. 

TSUE w swoim orzeczeniu stwierdził, że świadczenie usług produkcji na materiałach powierzonych (tzw. toll manufacturing) na rzecz podatnika z innego państwa nie przesądza o stworzeniu FE dla nabywcy.

Sprawa dotyczyła belgijskiej spółki Cabot Plastics Belgium SA (dalej: “Cabot Plastics”), która świadczyła usługi produkcji na materiale powierzonym oraz inne usługi pomocnicze na rzecz spółki z grupy - Cabot Switzerland GmbH (dalej: “Cabot Switzerland”). Spółki nie były od siebie zależne pod względem prawnym, ale łączyły je powiązania kapitałowe.

Cabot Plastics  zobowiązał się na podstawie umowy do wykorzystywania swoich urządzeń i personelu na zasadzie wyłączności do wytwarzania towarów na rzecz i pod kierownictwem Cabot Switzerland. Sprzedaż wytworzonych towarów była opodatkowana w Belgii. Ponadto Cabot Plastics zapewniał na rzecz Cabot Switzerland szereg usług dodatkowych, takich jak m.in.: przechowywanie i zarządzanie produktami i surowcami, dokonywanie kontroli i oceny technicznej, czy wsparcie w działaniach zmierzających do ulepszania procesów produkcyjnych i planowania jej działalności. Wspomniane świadczenia pomocnicze obejmowały również wsparcie w sprzedaży wytworzonych produktów.

Cabot Plastics świadczone usługi traktował jako opodatkowane w kraju siedziby nabywcy, czyli w Szwajcarii. Jednak w wyniku kontroli podatkowej, belgijskie organy podatkowe zakwestionowały to podejście i uznały, że Cabot Switzerland posiada FE w Belgii, a zatem miejscem świadczenia, i w konsekwencji opodatkowania przedmiotowych usług było terytorium Belgii.

Stanowisko TSUE

Istota sprawy dotyczyła w istocie ustalenia, czy art. 44 dyrektywy Rady 2006/112/WE i art. 11 rozporządzenia Rady (UE) nr 282/2011 z dnia 15 marca 2011 r. należy interpretować w ten sposób, że Cabot Switzerland mający siedzibę poza Unią Europejską powinien być uznawany za posiadającego FE w państwie członkowskim, w którym siedzibę ma odrębny prawnie usługodawca, tj. Cabot Plastics, jeżeli zasoby ludzkie i techniczne tego drugiego są zapewniane Cabot Switzerland na zasadzie wyłączności i pod jego kierownictwem.

TSUE stwierdził, że Cabot Switzerland nie posiada w Belgii FE, ponieważ nie posiada on tam odpowiedniej struktury w zakresie zaplecza personalnego i technicznego. Zdaniem TSUE niewystarczające jest w tym zakresie, że Cabot Plastics wykonuje na rzecz Cabot Switzerland, w wykonaniu wyłącznego zobowiązania umownego, usługi w postaci produkcji z materiałów powierzonych oraz szereg świadczeń dodatkowych, które przyczyniają się do działalności gospodarczej Cabot Switzerland w Belgii. 

Uzasadniając swoje stanowisko TSUE przypomniał, że dla zidentyfikowania FE, konieczne jest spełnienie kryterium stałości oraz odpowiedniej struktury w zakresie zaplecza personalnego i technicznego, by umożliwić mu odbiór i wykorzystywanie usług świadczonych do własnych potrzeb tego FE.

W swoim wyroku powołał się na tezy wyroku Berlin Chemie A. Menarini (C-333/20), z którego wynika, że aby można było mówić o FE do celów VAT, podatnik musi być uprawniony do kierowania zasobami ludzkimi i technicznymi innego podmiotu, tak jakby należały one do niego samego (np. na podstawie umów o świadczenie usług lub najmu). 

Ponadto TSUE wskazał także, że konieczne jest w tym zakresie, aby Cabot Switzerland  posiadał natychmiastowy i stały dostęp do zasobów Cabot Plastics, tak jakby były one jego własnością. Jednak w niniejszej sprawie w dalszym ciągu to Cabot Plastic jako usługodawca pozostawał odpowiedzialny za własne zaplecze i świadczył usługi na własne ryzyko.

TSUE podkreślił również, że sam fakt, że dwa podmioty należą do jednej grupy kapitałowej, nie musi oznaczać, iż powstało FE. Tym samym, kwalifikacja FE nie może zależeć wyłącznie od okoliczności, że spółka posiada inną spółkę zależną w danym państwie członkowskim.

Co więcej TSUE stwierdził, że to samo zaplecze nie może być wykorzystywane jednocześnie do świadczenia i odbioru tych samych usług. Innymi słowy, co do zasady jeden podmiot nie powinien być uznawany za FE innego podmiotu, przynajmniej w zakresie usług, które dla tego innego podmiotu świadczy.

Zaznaczył również, że okoliczność, iż Cabot Plastics świadczył na rzecz Cabot Switzerland wspomniane usługi pomocnicze, ułatwiając w ten sposób jej działalność gospodarczą, taką jak sprzedaż produktów z materiałów powierzonych, nie ma wpływu na kwestię powstania FE.

Zdaniem Trybunału kluczowe jest również odróżnienie świadczenia usług polegających na produkcji z materiałów powierzonych świadczonych przez Cabot Plastics od usług sprzedaży realizowanych przez Cabot Switzerland oraz to, że to Cabot Plastic pozostawał odpowiedzialny za swoje zasoby i świadczył usługi na własne ryzyko.

Biorąc powyższe argumenty pod uwagę Trybunał skonstatował, że art. 44 dyrektywy VAT i art. 11 ust. 1 rozporządzenia wykonawczego nr 282/2011 należy interpretować w ten sposób, że spółka, która nie ma za granicą własnych zasobów ludzkich i technicznych oraz korzysta w związku z tym z zasobów należących do zlokalizowanego w drugim państwie niezależnego podmiotu z tej samej grupy kapitałowej, nie ma tam FE do celów VAT.

Komentarz

W omawianym wyroku TSUE podkreślił, że FE dla podmiotu zagranicznego nie powstaje tak długo, jak nie dysponuje on w państwie usługodawcy zapleczem technicznym i personalnym, do którego posiada stały i natychmiastowy dostęp, tak jakby chodziło o jego własne zaplecze. Praktyka pokazuje, że zawierane umowy toll manufacturingu zazwyczaj nie zapewniają usługobiorcy stałego i natychmiastowego dostępu do zaplecza usługodawcy - jest on zwykle ograniczony, choćby czasowo. Ponadto TSUE podkreślił, że umowa o świadczenie usług, nawet ekskluzywna, sama w sobie nie skutkuje tym, że zasoby Cabot Plastics stają się zasobami Cabot Switzerland, ponieważ Cabot Plastic świadczył usługi na własne ryzyko i odpowiadał za własne zaplecze.

Wyrok TSUE w sprawie Cabot Plastics jest kolejnym wyrokiem obok C-333/20 (Berlin Chemie), C-931/19 (Titanium) czy C-547/18 (Dong Yang Electronics) w sprawie FE przemawiającym na korzyść podatników i pokazujący, że TSUE zaczął przyjmować bardziej liberalne dla podatników podejście w tej kwestii. Chociaż wyrok nie zapadł w polskiej sprawie, to niewątpliwie wpływa on również na sytuację polskich podatników. Wskazane rozstrzygnięcie jest w szczególności istotne dla wielu krajowych przedsiębiorstw, które współpracują na zasadzie toll manufacturing z zagranicznymi przedsiębiorcami. Wyrok będzie stanowił kolejny ważny argument przemawiający za tym, że usługi toll manufacturing powinny podlegać opodatkowaniu w kraju siedziby nabywcy.  

Wyrok jest również istotny z perspektywy fakturowania w Krajowym Systemie e-Faktur, który stanie się obligatoryjny dla czynnych podatników już od 1 lipca 2024 r. Co ważne, KSeF będzie obowiązkowy również dla podmiotów zagranicznych posiadających w Polsce FE, które uczestniczy w danej transakcji. W konsekwencji, zagraniczni podatnicy będą musieli ustalić, czy prowadzona przez nich w Polsce działalność wyczerpuje znamiona FE i czy w związku z tym powinni wystawiać faktury przez KSeF. Ta kwestia będzie również znacząca z perspektywy polskich podatników. Wystawienie faktury poza KSeF przez zagranicznego kontrahenta - mimo takiego obowiązku - będzie rodzić wątpliwości co do prawa do odliczenia VAT po stronie krajowego nabywcy. Polscy podatnicy powinni więc samodzielnie weryfikować, czy ich zagraniczni kontrahenci posiadają w Polsce FE, aby zabezpieczyć swoją pozycję w tym obszarze. Jednocześnie, wyrok TSUE niewątpliwie będzie w tym zakresie dla nich istotną wskazówką interpretacyjną.