TSUE | Spółka zależna nie oznacza stałego miejsca prowadzenia działalności w VAT

English

W dniu 7 maja 2020 r. został ogłoszony wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej ("TSUE") w polskiej sprawie C-547/18 Dong Yang Electronics (“Dong Yang”). Wyrok ten był długo wyczekiwany przez wielu podatników, w szczególności za sprawą przełomowej opinii Rzecznika Generalnego, wydanej w tej sprawie.

Orzeczenie dotyczy możliwości utworzenia przez spółkę zależną podmiotu zagranicznego tzw. stałego miejsca prowadzenia działalności (ang. fixed establishment, dalej: FE) oraz tego, jak daleko sięgają obowiązki usługodawcy w zakresie badania istnienia lokalnego FE swojego kontrahenta (usługobiorcy).

Okoliczności sprawy

W powyższej sprawie Dong Yang - spółka z siedzibą w Polsce, świadczył usługi montażowe na rzecz spółki koreańskiej należącej do niepowiązanej z podatnikiem grupy kapitałowej. Dong Yang traktowała świadczenie usług na rzecz spółki koreańskiej jako opodatkowane VAT poza terytorium Polski (zgodnie z ogólną zasadą w transakcjach B2B między podatnikami) i wystawiała faktury niezawierające polskiego VAT. 

To podejście zakwestionowały polskie organy podatkowe twierdząc, że Dong Yang świadczyła usługi na rzecz FE koreańskiego kontrahenta, które utworzył on w Polsce przez współpracę i wykorzystanie potencjału gospodarczego swojej polskiej spółki zależnej.

Stanowisko przedstawione przez TSUE

Komentowany wyrok dotyczy istotnej i budzącej od dłuższego czasu szereg wątpliwości kwestii odnoszącej się do miejsca opodatkowania VAT usług świadczonych na rzecz zagranicznych odbiorców. Jest on szczególnie ważny dla polskich przedsiębiorców, którzy świadczą usługi na rzecz kontrahentów z siedzibą poza UE, posiadających podmioty powiązane zlokalizowane w Polsce, ale także lokalnych, niepowiązanych partnerów wspierających biznes.

Zasadniczo, TSUE wyraził stanowisko pozytywne dla podatników.

Zgodnie z nim, usługodawca:

• nie może wywodzić istnienia FE podmiotu z kraju trzeciego na terytorium kraju Unii Europejskiej z samego faktu, że podmiot ten posiada w tym kraju unijnym spółkę zależną, oraz

• nie jest zobowiązany do badania, w celu dokonania takiej oceny, stosunków umownych łączących te dwa podmioty.

Przedmiotowy wyrok podtrzymał wprawdzie wnioski płynące z wcześniejszego orzecznictwa TSUE, iż istnienie spółki zależnej może prowadzić do powstania FE spółki dominującej z kraju trzeciego. Niemniej, sam fakt istnienia takiej spółki nie jest wystarczający do takiego rozstrzygnięcia, a kwestia ta musi być badana z uwzględnieniem rzeczywistości gospodarczej i handlowej. Co więcej, takie badanie powinno ograniczać się do stosunków między usługodawcą a usługobiorcą, a nie dotyczyć stosunków umownych między tym usługobiorcą a jego podmiotem powiązanym. 

Konsekwencje dla podatników

Jakkolwiek TSUE przyjął stanowisko pozytywne dla podatnika, należy zauważyć, że nie przychylił się wprost do zdecydowanie bardziej jednoznacznych tez wyrażonych przez Rzecznik Generalną, które jednak wychodziły poza ramy konkretnego stanu faktycznego w sprawie Dong Yang i dotykały generalnego zagadnienia możliwości wykreowania FE. 

Niezależnie od powyższego, po lekturze wyroku nasuwają się pewne pytania. Przykładowo Trybunał wskazał, że nie można zobowiązać usługodawcy, aby badał stosunki umowne między spółką dominującą a spółką zależną. Pytanie czy teza ta powinna mieć zastosowanie także w sytuacji świadczenia usług między podmiotami powiązanymi. Innym pytaniem jest, czy sentencja wyroku odnosi się wyłącznie do przypadku, gdzie usługobiorcą jest podmiot z kraju trzeciego, czy tak samo dotyczyłoby sytuacji usługobiorcy z Unii Europejskiej.

Nie ulega jednak wątpliwości, że sentencja wyroku bierze pod uwagę rzeczywiste uwarunkowania obrotu gospodarczego, zwalniając podatników od nieproporcjonalnie obciążającego obowiązku badania stanu faktycznego w zakresie wykraczającym poza pojęcie należytej staranności, i z tego względu powinna być oceniana pozytywnie.