Do 31 grudnia 2020 r. (tj. do końca okresu przejściowego) nadal obowiązują zawarte pomiędzy Wielką Brytanią a krajami UE dotychczasowe zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego - Rozporządzenie (WE) nr 883/2004 oraz przepisy wykonawcze do niego.
Ponadto, zgodnie z przepisami Umowy o wystąpieniu, powyższe regulacje będą nadal miały zastosowanie po 1 stycznia 2021 r. do sytuacji, które nie ulegną zmianie lub przerwaniu po zakończeniu okresu przejściowego. Nowe sytuacje, np. oddelegowania pracowników, które rozpoczną się dopiero po 1 stycznia 2021 r. nie będą podlegały zasadom koordynacji, co będzie generować ryzyka w zakresie ochrony ubezpieczeniowej lub zwiększonych kosztów płacowych. Będzie to miało miejsce, o ile nie dojdzie do innych uzgodnień między Wielką Brytanią a UE w tym zakresie, ani do zawarcia umowy bilateralnej między Polską a Wielką Brytanią.
Okres przejściowy
Z początkiem lutego br. weszła w życie umowa w sprawie wyjścia Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej (dalej jako „Umowa o wystąpieniu”).
ZUS opublikował na swojej stronie internetowej informację że, w okresie przejściowym (01.02. 2020 r. - 31.12.2020 r.) właściwe ustawodawstwo dla osób, które znajdują się w sytuacji dotyczącej Zjednoczonego Królestwa, będzie ustalane na dotychczasowych zasadach.
W związku z tym, uzyskanie zaświadczeń A1 jest cały czas możliwe, przy czym, w określonych przypadkach okres, na jaki zaświadczenie A1 będzie wydane może wykraczać poza datę okresu przejściowego.
Zmiany po 1.01.2021 r. - dotyczące nowych sytuacji
Jeżeli między Wielką Brytanią i UE nie dojdzie do podpisania umowy, obejmującej również kwestii dotyczących koordynacji zabezpieczenia społecznego, wszelkie nowe stany prawne pomiędzy Wielką Brytanią a Polską, będą traktowane na zasadach obecnie stosowanych w stosunku do tzw. „państw trzecich” czyli krajów innych niż kraje członkowskie UE, EOG, Szwajcaria lub kraje, z którymi Polska zawarła umowy o zabezpieczeniu społecznym.
Biorąc pod uwagę praktyczne podejście polskich organów zabezpieczenia społecznego, osoby oddelegowane z Wielkiej Brytanii do Polski po 1 stycznia 2021 r. nie będą miały obowiązku opłacania składek do polskiego systemu zabezpieczenia społecznego (ponieważ Wielka Brytania, w takim przypadku będzie traktowana jak kraj bezumowny).
Po stronie brytyjskiej, w tym wypadku, pozostaną obowiązkowe składki na ubezpieczenia społeczne przez okres pierwszych 52 tygodni oddelegowania (przy spełnieniu dodatkowych warunków).
Podsumowując, pracownicy delegowani do Polski (na podstawie brytyjskich kontraktów) co do zasady będą podlegać ubezpieczeniom społecznym wyłącznie w Wielkiej Brytanii w trakcie pierwszego roku delegowania. Później będą mogli ubezpieczyć się dobrowolnie, w innym wypadku nie będą objęci ubezpieczeniem w żadnym z obu krajów. Szczególnie istotną kwestią jest brak ubezpieczenia zdrowotnego, które uprawnia do nieodpłatnych świadczeń medycznych.
Z kolei osoby przyjeżdżające do Wielkiej Brytanii z Polski, co do zasady zaczną podlegać brytyjskiemu zabezpieczeniu społecznemu od 1 dnia pracy, chyba że władze ubezpieczeniowe Wielkiej Brytanii wydadzą wytyczne, zgodnie z którymi osoby takie będą zwolnione ze składek przez okres pierwszych 52 tygodni (przy spełnieniu określonych warunków). Jednocześnie, osoby takie przez cały okres oddelegowania pozostaną ubezpieczone w polskim systemie.
W związku z tym pracownicy delegowani z Polski do Wielkiej Brytanii będą przez pierwszy rok zwolnieni z brytyjskich składek, o ile Wielka Brytania wprowadzi takie zwolnienie, co oznacza że podlegać będą wyłącznie składkom polskim. Jednak najpóźniej po upływie tego okresu dojdzie do podwójnego oskładkowania ich wynagrodzenia w obu krajach. Powyższe będzie miało bezpośrednie przełożenie na wzrost kosztów płacowych pracowników oddelegowanych z Polski do Wielkiej Brytanii.
Ze względu na możliwy brak koordynacji dotyczącej świadczeń z systemów ubezpieczeń społecznych po 31.12.2020 r. okresy składkowe przebyte w Wielkiej Brytanii nie będą się kumulowały z okresami składkowymi w Polsce i innych krajach UE.
Koordynacja nie będzie obowiązywać także w zakresie ubezpieczenia zdrowotnego. Fakt posiadania ubezpieczenia zdrowotnego w Polsce nie będzie uprawniać takiej osoby do dostępu do brytyjskiej służby zdrowia w trakcie pobytu w Wielkiej Brytanii (do tej pory było możliwe na podstawie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Społecznego lub zaświadczenia S1). Z drugiej strony osoby objęte brytyjskim ubezpieczeniem zdrowotnym nie będą automatycznie uprawnione do korzystania z polskiej służby zdrowia.
Zmiany po 1.01.2021 r. - dotyczące zdarzeń, które rozpoczęły się w trakcie okresu przejściowego
Po 1 stycznia 2021 r. pracownicy z Wielkiej Brytanii, nieprzerwanie znajdujący się w jednej z sytuacji opisanych w przepisach Umowy o wystąpieniu:
- którzy rozpoczęli swoje oddelegowanie w Polsce przed 31.12.2020 r. i posiadają brytyjską A1 z na okres wykraczający poza rok 2020 r., nadal będą zwolnieni z oskładkowania w Polsce do końca ważności tej A1. Pracodawca, na określonych warunkach, będzie mógł również uzyskać kolejną A1 po tym okresie, jeżeli oddelegowanie zostanie przedłużone.
- którzy już wykonują pracę w Polsce i tu płacą składki na ubezpieczenia społeczne będą podlegali oskładkowaniu w Polsce (również po 1.1.2021 r.). Przerwanie oskładkowania będzie można uzyskać na podstawie art. 16 Rozporządzenia 883/2004.
Analogicznie, pracownicy oddelegowani z Polski do Wielkiej Brytanii przed dniem 1 stycznia 2021 r. posiadający zaświadczenie A1 z ZUS na okres wykraczający poza okres przejściowy, pozostaną objęci obligatoryjnym systemem zabezpieczenia społecznego Polski przez cały ten okres oraz będą zwolnieni z obowiązku składkowego w Wielkiej Brytanii.
To oznacza, że sytuacja osoby oddelegowanej z Polski do Wielkiej Brytanii czy z Wielkiej Brytanii do Polski w aspekcie zabezpieczenia społecznego będzie miała inne konsekwencje w zależności od tego czy taka sytuacja trwa już obecnie, w roku 2020, czy dopiero rozpocznie się po 1 stycznia 2021.
Skutki podatkowe
Wystąpienie Wielkiej Brytanii z UE nie będzie miało wpływu na uregulowania podatkowe wynikające z Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawartej pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Zjednoczonym Królestwem Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej. Niemniej należy podkreślić, że efektem wyjścia Wielkiej Brytanii z UE będzie utrata niektórych korzyści wynikających z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, której postanowienia w obecnym brzmieniu zrównują niektóre zdarzenia mające miejsce na terytorium UE, EOG lub Szwajcarii ze zdarzeniami na terytorium Polski. Takimi preferencjami są między innymi, ulga mieszkaniowa (polegająca na wydatkowaniu środków uzyskanych ze zbycia nieruchomości na własne potrzeby mieszkaniowe podatnika, które mogą być realizowane poprzez nabycie nieruchomości położonej również w UE, EOG czy Szwajcarii), wspólne małżeńskie rozliczenie podatkowe przez małżonków, z których co najmniej jedno ma miejsce zamieszkania w UE/EOG czy Szwajcarii, czy możliwość odliczania od dochodu lub podatku zagranicznych składek na ubezpieczenia społeczne lub zdrowotne.
Utrzymanie ulg wynikających z ustawy podatkowej wymagać będzie jej nowelizacji.
Niezbędne działania
W przypadku oddelegowań, które już się rozpoczęły rekomendowane jest uzyskanie z ZUS zaświadczeń A1, szczególnie w sytuacji kiedy oddelegowania mają być kontynuowane również po 1 stycznia 2021 r. Firmy planujące oddelegowania w 2021 mogą przyspieszyć te działania, o ile jest to zasadne biznesowo, tak aby rozpoczęły się one jeszcze w 2020 roku.
Istotne jest również monitorowanie rozwoju prac legislacyjnych, z uwagi na możliwe porozumienia Wielkiej Brytanii ze Wspólnotą Europejską, które mogą zapewnić dalszą koordynację systemów zabezpieczenia społecznego.
Autorzy:
