Wyrok NSA a rozliczenia VAT w samorządach i spółkach komunalnych – przełom czy wyjątek?

Spór miał swoje źródło w interpretacji indywidualnej wydanej przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej, który uznał, że Regionalny Fundusz Rozwoju Województwa Łódzkiego sp. z o.o. – spółka w 100% należąca do Województwa Łódzkiego – powinien opodatkować otrzymywaną rekompensatę jako wynagrodzenie za świadczone usługi. Spółka została powołana wyłącznie w celu realizacji zadania publicznego, jakim było wspieranie rozwoju regionu poprzez instrumenty finansowe. Koszty jej działalności były pokrywane przez województwo w formie rekompensaty, a sama spółka nie generowała przychodu w klasycznym rozumieniu.

Wyrok NSA oddalił skargę kasacyjną organu podatkowego, potwierdzając wcześniejsze stanowisko Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi, że spółka nie jest podatnikiem VAT. Kluczowe dla rozstrzygnięcia było uznanie, że działalność spółki nie ma charakteru gospodarczego w rozumieniu ustawy o VAT. NSA wskazał, że skoro spółka realizuje wyłącznie zadania publiczne, finansowane ze środków publicznych, i nie ponosi ryzyka gospodarczego, to nie prowadzi działalności gospodarczej, a tym samym nie podlega opodatkowaniu VAT.

Wyrok ten wpisuje się w szerszy kontekst orzecznictwa, w tym wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), które również wskazują na brak obowiązku opodatkowania działalności JST realizowanej jako organ władzy publicznej.

Dla samorządów i ich spółek komunalnych wyrok ten może oznaczać konieczność rewizji dotychczasowego podejścia do rozliczeń VAT. W szczególności JST powinny przeanalizować, czy ich spółki spełniają kryteria wskazane przez NSA – tj. czy realizują wyłącznie zadania własne, są finansowane rekompensatą, nie generują przychodu i nie ponoszą ryzyka gospodarczego. Jeśli tak, możliwe jest wyłączenie ich z obowiązku rozliczania VAT, co może przynieść istotne korzyści finansowe i administracyjne. Z drugiej strony brak opodatkowania VAT działalności spółek komunalnych stawia pod znakiem zapytania prawo do historycznie odliczonego podatku naliczonego. Kolejną kwestią wymagającą w mojej ocenie każdorazowej analizy są umowy pomiędzy spółkami a samorządami, zwłaszcza w kontekście sposobu kalkulacji wynagrodzenia/rekompensaty.

Jednocześnie warto podkreślić, że wyrok NSA dotyczy dość specyficznego stanu faktycznego i nie oznacza automatycznego wyłączenia wszystkich spółek komunalnych z obowiązku VAT. Każdy przypadek wymaga indywidualnej analizy, uwzględniającej charakter działalności, sposób finansowania oraz relacje z JST.

Wyrok NSA powinien być również impulsem do ujednolicenia praktyki orzeczniczej i interpretacyjnej w zakresie opodatkowania VAT spółek komunalnych. Dla wielu samorządów to szansa na uporządkowanie rozliczeń i ograniczenie ryzyk podatkowych, które przez lata budziły wątpliwości i prowadziły do sporów z organami skarbowymi.