Realizując nałożone przez przepisy prawa zadania, jednostki samorządu terytorialnego mogą działać samodzielnie, za pośrednictwem dedykowanych podmiotów zewnętrznych lub w ramach porozumień międzygminnych. Ta ostatnia forma cały czas generuje liczne pytania w kontekście prawidłowego modelu rozliczania VAT, a w konsekwencji bywa przedmiotem dyskusji z organami podatkowymi.
W ostatnim czasie nad tym tematem pochylił się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku, w sprawie o sygn. I SA/Gd 366/25, który zobowiązany był rozstrzygnąć, czy w ramach wykonywania zadań powierzonych przez gminy ościenne na podstawie zawartego porozumienia międzygminnego, Gmina działa jako podatnik VAT.
W stanie faktycznym przedstawionym we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej Gmina wskazała, iż zawarła z gminami ościennymi porozumienie międzygminne i przejęła od tych gmin zadania z zakresu unieszkodliwiania odpadów komunalnych. Porozumienie to zobowiązało gminy ościenne do partycypacji w kosztach realizacji zadania poprzez wypłacanie na rzecz Wnioskodawcy corocznych dotacji celowych. Wysokość dotacji miała uwzględniać kwotę planowanych kosztów zagospodarowania odpadów oraz obsługi administracyjnej. Celem takiej płatności miało być jedynie pokrycie kosztów Gminy wynikających z przejęcia zadań własnych danej gminy ościennej.
Pomimo braku komercyjnego charakteru działań, Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, wydając interpretację indywidualną, uznał Gminę za podatnika VAT i wskazał, że otrzymywana dotacja stanowi wynagrodzenie za usługę i jako taka powinna wchodzić do podstawy opodatkowania VAT.
WSA – Porozumienia międzygminne poza VAT
Stanowisko Dyrektora KIS zostało podważone przez WSA w Gdańsku. Sąd ten jednoznacznie orzekł, że Gmina, realizując czynności polegające na zagospodarowaniu odpadów komunalnych, działa w ramach reżimu publicznoprawnego, określonego przepisami ustawy o samorządzie gminnym. Założenie to będzie adekwatne również wtedy, kiedy działania te będą wykonywane w imieniu innych gmin na mocy zawartego porozumienia. W konsekwencji środków pieniężnych otrzymanych od gmin ościennych nie można utożsamiać z wynagrodzeniem za świadczenie usług. Będą one stanowiły jedynie przekazanie środków na pokrycie kosztów realizacji zadań wynikających z przepisów wiążących jednostki samorządu terytorialnego. Nie sposób wobec tego twierdzić, że opisane działania Gminy w zakresie gospodarowania odpadami komunalnymi powodują wystąpienie obustronnych, wzajemnych świadczeń. Gminie nie należy zatem przypisywać charakteru podatnika VAT w analizowanej sytuacji.
Rozstrzygnięcie i tezy przedstawione przez Sąd należy ocenić pozytywnie. Choć co do zasady jednostki samorządu terytorialnego są zarejestrowanymi podatnikami VAT, poszczególne rodzaje działalności i przyjęte modele ich realizowania powinny każdorazowo podlegać analizie z perspektywy zasad opodatkowania. W szczególności należy podkreślić, że nie wszystkie rodzaje umów i nie wszystkie płatności zewnętrzne będą generowały po stronie gmin obowiązki na gruncie VAT. Co istotne, przedstawione powyżej tezy dotyczące rozliczeń w ramach porozumień międzygminnych mogą znaleźć przełożenie również na zadania dotyczące działalności o charakterze komercyjnym, jak np. działalność transportowa. W wydawanych wcześniej wyrokach sądy wskazują bowiem, że o ile czynności wykonywane w ramach publicznego transportu zbiorowego mogą mieć przymiot działalności gospodarczej (odpłatna sprzedaż biletów na komunikację), o tyle porozumienia międzygminne, zakładające wykonywanie tego typu działań przez jedną Gminę na terenie kilku gmin ościennych, powinny być rozpatrywane w ramach reżimu publicznoprawnego. A dotacje otrzymywane przez Gminę - operatora - nie powinny być traktowane jako wynagrodzenie za usługi lub dopłata do ceny usługi opodatkowana VAT.
Analizowane zagadnienie pokazuje jednak dobitnie, że wciąż nie istnieje jednolita, wyraźnie określona linia interpretacyjna, która pozwoliłaby w prosty sposób wyznaczyć granicę pomiędzy zadaniami własnymi samorządów, a wykonywaną przez nie działalnością gospodarczą. W konsekwencji gminy i miasta, chcąc mieć pewność, że przyjęty przez nie model rozliczeń VAT jest prawidłowy, zmuszone są wielokrotnie przechodzić całą ścieżkę postępowania sądowo-administracyjnego.
Autorzy:
