TSUE | Podatnik działający w dobrej wierze nie ma obowiązku zapłaty nienależnego VAT wykazanego na fakturze

W dniu 18 marca 2021 roku Trybunał Sprawiedliwości UE wydał orzeczenie, w którym uznał, że polskie przepisy nakazujące zapłatę VAT wykazanego na fakturze, w sytuacji, w której działanie podatnika nie wiązało się z oszustwem podatkowym oraz nie powodowało uszczupleń w dochodach państwa, są niezgodne z przepisami Dyrektywy VAT. 

Wyrok zapadł na kanwie polskiej sprawy dotyczącej litewskiej spółki, która udostępniała podmiotom transportowym karty paliwowe umożliwiające im zaopatrywanie się w paliwo na stacjach paliw znajdujących się na terytorium Polski. Spółka uznała, że jej działalność polega na zakupie paliwa w celu dalszej odsprzedaży przy użyciu kart paliwowych. W związku z tym, wystawiała z tego tytułu faktury na dostawy paliwa, wykazując na nich kwotę VAT. 

Organy podatkowe uznały, że faktyczna działalność spółki polegała na finansowaniu zakupu paliwa przez podmioty trzecie, a co za tym idzie stanowiła świadczenie usług finansowych zwolnionych z VAT. W konsekwencji, spółce odmówiono prawa do odliczenia podatku naliczonego z tytułu faktur wystawionych przez stacje paliw oraz nałożono, na podstawie art 108 ust. 1 ustawy o VAT, obowiązek zapłaty podatku z tytułu wystawionych przez spółkę faktur. 

Od powyższej decyzji organu spółka złożyła skargę do sądu administracyjnego. WSA w Białymstoku oddalił skargę spółki ze względu na ryzyko utraty wpływów podatkowych po stronie państwa. Od tego orzeczenia strona wniosła skargę kasacyjną do Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Na tym tle NSA skierował do TSUE pytanie prejudycjalne dotyczącego tego, czy przepisy wspólnotowe dopuszczają sytuację, w której organy nakładają obowiązek zapłaty podatku w przypadku nienależnie wykazanego VAT na fakturach przez podatnika działającego w dobrej wierze, przy założeniu, że:

• działanie podatnika nie wiązało się z oszustwem podatkowym, ale wynikało z błędnej wykładni przepisów opartej o aktualne podejście organów podatkowych oraz powszechną praktykę w tym zakresie w momencie dokonywania transakcji,
• odbiorca faktury z nienależnie wykazanym VAT miałby prawo do żądania jego zwrotu przy prawidłowym zafakturowaniu transakcji przez podatnika faktycznie dokonującego na jego rzecz dostawy towarów.

Co orzekł TSUE?

TSUE uznał, że przepisy Dyrektywy VAT oraz zasady proporcjonalności i neutralności VAT sprzeciwiają się przepisom krajowym, które w konsekwencji wszczęcia procedury kontroli podatkowej nie zezwalają podatnikowi działającemu w dobrej wierze na korektę faktur z nienależnie wykazanym VAT, mimo że odbiorca tych faktur miałby prawo do zwrotu tego podatku, gdyby transakcje wykazane na tych fakturach zostały należycie rozliczone.

Trybunał powołał się na swoje wcześniejsze orzecznictwo (wyrok z dnia 2 lipca 2020 r., Terracult, C‑835/18) i wskazał, że w celu zapewnienia neutralności VAT to do państw członkowskich należy ustanowienie w ich wewnętrznych porządkach prawnych możliwości skorygowania wszystkich bezzasadnie wykazanych na fakturze podatków, o ile wystawca faktury wykaże dobrą wiarę.

TSUE podkreślił, że o ile prawo polskie przewiduje co do zasady procedurę pozwalającą na korektę VAT nienależnie wykazanego na fakturze przez działającego w dobrej wierze podatnika, o tyle procedura ta nie ma zastosowania, gdy wobec zainteresowanego zostaje wszczęta kontrola podatkowa. Zdaniem Trybunału, takie rozwiązanie narusza zasady neutralności VAT.

Konsekwencje orzeczenia

Wyrok Trybunału z 18 marca 2021 r. może mieć istotne znaczenie dla praktyki w zakresie stosowania przez organy podatkowe art. 108 ust. 1 ustawy o VAT ustanawiającego obowiązek zapłaty kwoty podatku należnego wykazanego na fakturze. Wykładnia zaprezentowana przez TSUE daje podatnikom nowe argumenty w sporach z organami podatkowymi w sytuacji, w której do zapłaty podatku na tej podstawie zobowiązany będzie podatnik działający w dobrej wierze.

Pogląd wyrażony przez TSUE stoi również w pewnej sprzeczności z przyjętym dotychczas w orzecznictwie sądów administracyjnych stanowiskiem, zgodnie z którym możliwość skutecznego skorygowania faktury, o jakiej mowa w art. 108 ust. 1 ustawy o VAT, a co za tym idzie uniknięcia obowiązku zapłaty podatku, jest uzależniona od wykazania, że wystawca faktury zapobiegł w stosownym czasie (a więc przed wszczęciem kontroli przez organy) całkowicie niebezpieczeństwu uszczuplenia dochodów podatkowych (przykładowo: wyrok NSA z 26 stycznia 2018 r., I FSK 465/16).

Podsumowując, wyrok Trybunału może mieć istotne znaczenie dla podatników, którzy działając w dobrej wierze wykazali na fakturze kwotę podatku, np. na skutek zastosowania się do zaakceptowanej przez organy podatkowe praktyki (tak jak w przypadku rozliczania przy wykorzystaniu kart paliwowych), który ostatecznie okazał się nienależny.