Trybunał Konstytucyjny krytycznie o przepisach dotyczących podatku od nieruchomości

Zasada opodatkowania, zgodnie z którą przesłanka posiadania gruntu, budynku lub budowli przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą przesądza o zastosowaniu najwyższej stawki podatku od nieruchomości jest niezgodna z Konstytucją.

Stan faktyczny

Sprawa rozstrzygana przez TK dotyczyła nieruchomości będących w posiadaniu osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. W badanym stanie faktycznym podatnik posiadał nieruchomości gruntowe oraz posadowione na nich obiekty budowlane, sklasyfikowane w ewidencji gruntów i budynków jako tereny przemysłowe. Zgodnie z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego, zabudowa produkcyjno-techniczna, była podstawowym przeznaczeniem przedmiotowego terenu, w obrębie którego znajdują się nieruchomości skarżącego. 

Stanowisko organów oraz sądów administracyjnych

Burmistrz ustalił skarżącemu wymiar podatku od nieruchomości z uwzględnieniem stawki najwyższej, właściwej dla gruntów, budowli i budynków związanych z działalnością gospodarczą.Skarżący odwołał się od powyższej decyzji do Samorządowego Kolegium Odwoławczego, które utrzymało w mocy rozstrzygnięcie organu pierwszej instancji. Na decyzję skarżący wniósł skargę do WSA, argumentując, że sam fakt posiadania nieruchomości przez osobę fizyczną prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą nie jest wystarczający aby nieruchomość zakwalifikować jako związaną z działalnością gospodarczą i opodatkować według wyższej stawki. Skarga została jednak oddalona, podobnie jak skarga kasacyjna złożona na ten wyrok do NSA.

Stanowisko Trybunału

Badany przez Trybunał Konstytucyjny, pod względem zgodności z konstytucją przepis, tj. art. 1a ust.1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, uzależnia zastosowanie najwyższej stawki podatku od nieruchomości wyłącznie od okoliczności posiadania danej nieruchomości przez przedsiębiorcę lub inny podmiot prowadzący działalność gospodarczą. Literalne zastosowanie tego przepisu prowadzi zatem do opodatkowania wszystkich nieruchomości przedsiębiorcy nie uwzględniając  faktu, czy są one rzeczywiście wykorzystywane w prowadzonej działalności gospodarczej. Zdaniem skarżącego, opodatkowanie na jednakowych zasadach nieruchomości przedsiębiorcy, które znajdują się w jego posiadaniu, ale nie są w żaden sposób związane z jego działalnością gospodarczą oraz tych, które są faktycznie wykorzystywane w prowadzonej działalności, jest niezgodne z Konstytucją.

Trybunał orzekł, że samo kryterium posiadania nieruchomości, nie służących do prowadzenia działalności gospodarczej, nie może samodzielnie stanowić o obciążeniu przedsiębiorców wyższą stawką podatku. Takie podejście byłoby niezgodne z konstytucyjną zasadą proporcjonalności (wyrażoną w art. 31 ust. 3 Konstytucji) między prawem jednostki do własności (art. 61 ust. 4 Konstytucji) a obowiązkiem ponoszenia ciężarów publicznoprawnych (art. 84 Konstytucji).

Zdaniem TK brzmienie art. 1a ust. 1 pkt 3 ustawy o podatkach i opłatach lokalnych skutkuje nieproporcjonalnym obciążeniem podatkowym polegającym na nieodróżnianiu sytuacji podatkowej podatników, którzy posiadają nieruchomości, ale nie mogą i nie wykorzystują ich do prowadzenia działalności gospodarczej oraz podatników, którzy posiadane nieruchomości do prowadzenia działalności gospodarczej wykorzystują. Trybunał podsumował, że tak skonstruowany przepis prowadzi do nieuzasadnionego konstytucyjnie naruszenia prawa do własności, którego nie można uzasadnić ochroną interesu publicznego. W związku z powyższym, TK uznał ten przepis za niezgodny z konstytucyjną zasadą proporcjonalności między prawem do własności a obowiązkiem ponoszenia ciężarów publicznoprawnych.

Komentarz PwC

Na wstępie należy zaznaczyć, że omawiany wyrok dotyczy przepisów, które obowiązywały do końca 2015 r. Niemniej jednak, zarówno w poprzednim stanie prawnym, jak i obecnie, analizowany przepis opiera się na kryterium posiadania nieruchomości przez przedsiębiorcę, co oznacza, że orzeczenie TK powinno być również stosowane w obecnym stanie prawnym.

Wyjątkowo problematyczny jest sposób kwalifikowania do opodatkowania podatkiem od nieruchomości majątku osoby prowadzącej działalność gospodarczą, ponieważ osoby te funkcjonują na gruncie prawa podatkowego zarówno jako przedsiębiorcy, jak i osoby prywatne. W związku z czym wydanie omawianego wyroku było tym bardziej konieczne, aby zlikwidować (albo przynajmniej zmniejszyć) wątpliwości w zakresie opodatkowania majątku, który nie jest wykorzystywany w działalności gospodarczej przedsiębiorcy.

Omawiany wyrok należy z pewnością ocenić pozytywnie, zwłaszcza mając na uwadzę, że sądy administracyjne rozstrzygające przedmiotowe zagadnienie orzekły na niekorzyść podatnika.

Należy podzielić zaprezentowane przez TK stanowisko, zgodnie z którym przedsiębiorcy nie mogą być obciążani wyższą stawką podatku jedynie z powodu posiadania nieruchomości, które nie służą im do prowadzenia działalności gospodarczej. Opodatkowanie bowiem tą samą, najwyższą stawką podatku, zarówno nieruchomości wykorzystywanych w działalności gospodarczej, jak i tych, które nie są lub nie mogą być w takiej działalności używane, wydaje się wręcz trudne do uzasadnienia.

Wydane orzeczenie zapadło w sprawie dotyczącej osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą. Niemniej jednak, podatnicy funkcjonujący w formie spółek również mogą posłużyć się argumentacją zawartą w tym orzeczeniu. Zdarza się bowiem, że nie mogą oni w swojej działalności wykorzystywać pewnych nieruchomości np. ze względu na ich stan techniczny, wady prawne lub (co jest ostatnio szczególnie istotnym problemem) ze względu na przepisy dotyczące walki z covid-19. W takich sytuacjach, nieproporcjonalnie wysokie opodatkowanie nieruchomości nieużywanej w działalności gospodarczej, również jest częstą praktyką. Wyrok TK może okazać się pierwszym krokiem w kierunku uznania, że opodatkowanie tych nieruchomości, które nie mogą być wykorzystywane w prowadzonej działalności nie powinno odbywać się z uwzględnieniem najwyższych stawek podatku od nieruchomości.