Niższy czynsz za udostępnienie infrastruktury na rzecz gminnej spółdzielni nie musi prowadzić do nadużycia

Po długiej batalii sądowej, Gmina udowodniła, że wysokość czynszu za oddanie infrastruktury wodno-kanalizacyjnej na rzecz gminnej spółdzielni nie wpływa na możliwość odliczenia w całości podatku VAT od kosztów poniesionych na inwestycję. 

Stan faktyczny

Do Krajowej Informacji Skarbowej wpłynął wniosek Gminy o wydanie interpretacji indywidualnej dotyczącej VAT w zakresie prawa do odliczenia w całości podatku naliczonego z tytułu wydatków bieżących i inwestycyjnych ponoszonych na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną przekazaną przez Gminę na rzecz Spółdzielni na podstawie zawartej umowy koncesji. 

Gmina będąca stroną postępowania jest czynnym podatnikiem podatku od towarów i usług. Gmina dokonała centralizacji rozliczeń VAT wraz z podległymi jednostkami budżetowymi i obecnie rozlicza się z urzędem skarbowym w sposób skonsolidowany. Gmina odpowiada za zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty w zakresie dostarczania wody i odprowadzania ścieków. Usługi w tym obszarze w imieniu Gminy prowadzone są przez Spółdzielnię na podstawie umowy koncesji na usługi. Spółdzielnia jest zarejestrowanym czynnym podatnikiem VAT i z tytułu świadczonych usług dostawy wody i odbioru ścieków odprowadza do właściwego urzędu skarbowego podatek VAT należny. W zamian za korzystanie z gminnej infrastruktury wodno-kanalizacyjnej, koncesjonariusz jest zobowiązany do uiszczania rocznej opłaty w wysokości 0,21% wartości księgowej środków trwałych. Wynagrodzenie z tytułu odpłatnego udostępniania infrastruktury dokumentowane jest przez Gminę fakturami VAT wystawianymi na Spółdzielnię i zawierającymi należny podatek VAT.

Gdy Gmina wystąpiła o interpretację w zakresie VAT w celu potwierdzenia prawa do odliczenia w całości podatku naliczonego od wydatków bieżących i inwestycyjnych ponoszonych na infrastrukturę wodno-kanalizacyjną, rozpoczął się długi spór z Fiskusem.

W kolejnych instancjach organ podatkowy uznał, że wobec stanu faktycznego przedstawionego we wniosku, obejmującego relatywnie niską kwotę wynagrodzenia z tytułu koncesji, istnieje uzasadnione przypuszczenie nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ustawy o VAT. Swoje rozstrzygnięcie organ w dużej mierze oparł na opinii szefa KAS wydanej w podobnej sytuacji.

Stanowisko organu zostało potwierdzone przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku. Naczelny Sąd Administracyjny uchylił jednak ten wyrok. W jego opinii stan faktyczny wynikający ze spornego wniosku istotnie różni się od tego z opinii szefa KAS, na której odmowę wydania interpretacji oparł Dyrektor KIS.

Sprawa wróciła do organu pierwszej instancji, gdzie ponownie odmówiono wydania interpretacji, opierając się na tych samych przesłankach, co uprzednio.

Wyrok WSA w Gdańsku

Gmina zaskarżyła decyzję Dyrektora KIS do WSA w Gdańsku i tym razem sąd już na tym etapie uznał, że skarga zasługuje na uwzględnienie. Skład orzekający podkreślił, że sprawą zajmował się już NSA, a z orzecznictwa wyraźnie wynika, że organy, orzekając ponownie w tej samej sprawie, nie mogą pominąć oceny prawnej wyrażonej wcześniej w orzeczeniu.

Sąd w uzasadnieniu stwierdził, że wartość księgowa udostępnianej infrastruktury nie ma bezpośredniego związku z wymienionymi we wniosku wydatkami, ponoszonymi przez gminę na wybudowanie i utrzymanie tej infrastruktury. Nie ma zatem powodu, by formułować wnioski na temat ekonomicznego sensu umowy koncesji w oparciu o porównanie wysokości opłaty za korzystanie do wartości księgowej całej infrastruktury.

W odniesieniu do kwestii nadużycia prawa, WSA po przeanalizowaniu przepisów i orzecznictwa uznał, że nie może być o nim mowy, gdy prawo podatnika do odliczenia podatku wynika wprost z przepisów. "Nadużycie prawa" musi być bowiem związane z osiągnięciem korzyści podatkowej. W niniejszej sprawie skarżąca takiej korzyści by nie osiągnęła, ponieważ odliczenie podatku naliczonego, który związany jest ze sprzedażą opodatkowaną, nie może być uznane jako nieuprawniona korzyść podatkowa. Takie uprawnienie gminy wynika bowiem wprost z przepisów prawa.

Sąd podniósł również, że dla ustalenia, czy w przypadku określania czynszu w nieznacznej wysokości można mówić o odpłatnej dzierżawie każdorazowo należy ocenić całość okoliczności faktycznych. W omawianej sprawie, zdaniem WSA, działania Gminy nie są rozwiązaniami nietypowymi, nadmiernie skomplikowanymi czy nieuzasadnionymi gospodarczo. Wręcz przeciwnie, przyjęty przez Gminę model działania jest powszechnie wykorzystywany przez jednostki samorządu terytorialnego, a prawo do odliczenia VAT w odniesieniu do infrastruktury wodociągowo-kanalizacyjnej jest naturalną konsekwencją wykorzystywania jej do czynności opodatkowanych.

Wnioski

Jest częstą praktyką, że jednostki samorządu terytorialnego, w celu usprawnienia prowadzenia określonych działań i zmniejszenia ponoszonych kosztów, decydują się na odpłatne przekazanie wytworzonych środków trwałych na użytek spółek lub spółdzielni. Przyjęcie takie modelu wykonywania zadań własnych jest zgodne z przepisami regulującymi funkcjonowanie samorządów. Jednocześnie oczywistym wydaje się, że dzierżawa lub pokrewne modele przekazania infrastruktury wykorzystywane przez gminę, nie powinny być oceniane na tle analogicznych umów zawieranych przez podmioty biznesowe. Cel i charakterystyka tych czynności znacząco się bowiem różnią.

Tym samym opisane stanowisko WSA w Gdańsku zasługuje na aprobatę. Znajduje ono również potwierdzenie w szeregu innych wyroków sądowych. Niezależnie jednak od aktualnej linii orzeczniczej, samorządy będące w podobnej sytuacji muszą obecnie liczyć się z odmową wydania interpretacji indywidualnej i koniecznością dochodzenia swoich racji w postępowaniu sądowym.