Gmina dokonująca zbycia ruchomości nabytych w drodze spadku, nie działa w charakterze podatnika VAT

Gmina dokonując sprzedaży przedmiotów użytku domowego nabytych w drodze spadkobrania ustawowego nie działa jako podatnik VAT, mimo iż sprzedaży dokonuje jako organ władzy publicznej na podstawie umowy cywilnoprawnej.

Sprawa dotyczyła gminy, która na podstawie postanowienia sądu nabyła spadek po zmarłej mieszkance gminy. Zgodnie z przepisami, gmina ma obowiązek przyjąć spadek, który jej przypadł z mocy ustawy. W skład nabytego spadku wchodziły przedmioty użytku domowego takie jak meble czy sprzęt gospodarstwa domowego.

Ponieważ przedmioty te posiadały wartość handlową, a jednocześnie gmina, ani jej jednostki nie miały możliwości ich wykorzystania, gmina zamierzała podjąć decyzję o ich zbyciu. 

W związku z powyższym, gmina zapytała organ, czy dokonując tego rodzaju sprzedaży ruchomości działa ona w charakterze podatnika VAT. 

Gmina przedstawiło stanowisko, zgodnie z którym zbywane mienie nie może być przypisane do działalności gospodarczej prowadzonej przez gminę, ponieważ nie działa ona w tym przypadku w charakterze profesjonalnego handlowca. Gmina podkreślała, że nabyła składniki majątkowe bez jej woli, z mocy prawa i nie pozyskała ich żadnym w konkretnym celu, w szczególności na potrzeby dalszej sprzedaży. Zdaniem gminy, w opisanej sytuacji będzie ona realizować wyłącznie uprawnienia właścicielskie, odpłatnie przenosząc własność składnika majątku. 

Organ uznał stanowisko gminy za nieprawidłowe i wskazał, że gmina, dokonując zbycia na mocy umów o charakterze cywilnoprawnym, działa w charakterze podatnika VAT. W ocenie organu, działania gminy są w tym przypadku tożsame z działaniami każdego innego podmiotu dokonującego dostawy towarów. Dyrektor KIS powoływał się na wyroki NSA, z których wynikało, że gmina, wyprzedając nieruchomości nabyte częściowo wskutek komunalizacji mienia, a częściowo w drodze spadku, działa jako podatnik VAT, bo transakcje te wpływają w znaczący sposób na rynek nieruchomości.

Zarówno wojewódzki sąd administracyjny, jaki NSA przyznały rację gminie. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia NSA wskazał, że opisanym działaniom gminy nie sposób przypisać charakteru działania w warunkach działalności gospodarczej. Ponadto, NSA wskazał, że przywołane przez organ wyroki odnosiły się do innego stanu faktycznego, gdzie ze względu na pozycję gminy jako podmiotu wpływającego znacznie na rynek nieruchomości i spełniającego w tym zakresie warunki postrzegania jako podatnika, transakcja sprzedaży miała zupełnie inny charakter.

NSA przywołał również wydany w podobnej sprawie wyrok z dnia 27 października 2017 r. (I FSK 254/15), w którym sąd uznał, że sytuacji, w której gmina nie ma wpływu na nabycie rzeczy w drodze spadkobrania, nie można mówić o wykorzystywaniu majątku celem uzyskania stałego dochodu. 

Co to oznacza dla samorządów?

Opisany powyżej wyrok może być z pewnością pewną wskazówką co do odpowiedniego traktowania w zakresie VAT sprzedaży przez samorządy mienia uzyskanego z mocy prawa (np. na mocy spadku). Co więcej, rozstrzygnięcie to może być również istotne w kontekście zagadnienia związanego ze sprzedażą przez gminy nieruchomości, które nie zostały przez nie nabyte, co również przysparza sporo wątpliwości po stronie podatników. Wyrok ten potwierdza tezę, że nie każde działanie gminy dokonywane w sferze stosunków cywilnoprawnych oznacza automatycznie działanie w charakterze podatnika VAT. Podstawową przesłanką powodującą, że organ publiczny działa jako podatnik VAT jest bowiem okoliczność, że dokonywane przez ten organ czynności posiadają cechy prowadzenia działalności gospodarczej w rozumieniu ustawy o VAT.

Kwestia ustalenia czy w danej sytuacji organ władzy publicznej działa w charakterze podatnika VAT jest niejednokrotnie trudna do ustalenia i budzi szereg wątpliwości po stronie samorządów. W związku z tym, samorządy nadal powinny obserwować praktykę organów podatkowych i sądów administracyjnych w tym zakresie.