Interpretacja ogólna: Opodatkowanie VAT opłat od przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności

Opłata uiszczana w związku z przekształceniem użytkowania wieczystego w prawo własności podlega opodatkowaniu VAT niezależnie od tego, czy użytkowanie zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r., czy po tej dacie, a jednostka samorządowa pobierająca tę opłatę działa jako podatnik VAT.

W dniu 29 grudnia 2021 r. w Dzienniku Urzędowym Ministra Finansów opublikowana została interpretacja ogólna MF w sprawie opodatkowania podatkiem od towarów i usług przekształcenia z mocy prawa prawa użytkowania wieczystego w prawo własności. Interpretacja została wydana w związku z wyrokiem Trybunału Sprawiedliwości UE z dnia 25 lutego 2021 r. w sprawie Gminy Wrocław (C-604/19).

Wyrok TSUE

Z dniem 1 stycznia 2019 r., prawo użytkowania wieczystego gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przekształcono w prawo własności tych gruntów. Własność gruntów zabudowanych na cele mieszkaniowe przeszła zatem na użytkowników wieczystych, z czym powiązano obowiązek uiszczenia stosownej opłaty.

Wprowadzenie opłaty przekształceniowej spowodowało wiele wątpliwości w odniesieniu do opodatkowania VAT po stronie samorządów. Podatnicy byli zdania, że takie opłaty nie powinny podlegać VAT, skoro odpłatna dostawa nastąpiła już wcześniej, z chwilą ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Ponadto, za czynność podlegająca opodatkowaniu VAT nie uznawano ustanowienia prawa użytkowania wieczystego przed 1 maja 2004 r., tj. przed wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy o VAT.

Kwestię tę rozstrzygnął TSUE, który uznał, że przekształcenie prawa użytkowania wieczystego nieruchomości w prawo własności przewidziane w przepisach krajowych w zamian za uiszczenie opłaty stanowi odpłatną dostawę towarów. Ponadto, zdaniem TSUE, skoro gmina będąca właścicielem nieruchomości uzyskuje z tytułu przekształcenia dochód o stałym charakterze w postaci opłaty, gmina ta działa w charakterze podatnika VAT. 

Interpretacja ogólna

Jak wskazuje Minister Finansów, wydanie interpretacji ogólnej miało na celu wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych i zapewnienie jednolitego stosowania przepisów przez organy podatkowe. Rozstrzygnięcie Trybunału nie obejmowało bowiem swym zakresem wszystkich możliwych scenariuszy, a tym samym nie przyniosło jednoznacznej odpowiedzi na wszystkie, stawiane przez podatników pytania. 

Jak wskazuje Minister Finansów, z wyroku TSUE wynika, że przekształcenia użytkowania wieczystego we własność nie można traktować jako kontynuacji pierwotnej dostawy towarów. W konsekwencji, każde przekształcenie stanowi nową dostawę, a okoliczność, że prawo użytkowania wieczystego zostało ustanowione przed 1 maja 2004 r., w ocenie Ministra Finansów, nie ma znaczenia dla opodatkowania tej czynności jako odrębnej transakcji.

W związku z powyższym, w interpretacji ogólnej wskazano, że ww. opłaty, jako wynagrodzenie z tytułu dokonanej czynności przekształcenia użytkowania wieczystego gruntu we własność, podlegają opodatkowaniu VAT na zasadach ogólnych. 

Co dodatkowo istotne, ze względu na dotychczasową jednolitą linię interpretacyjną organów podatkowych w przedmiotowym zakresie (w szczególności wskazującą na brak opodatkowania przekształcenia prawa użytkowania wieczystego ustanowionego przed 1 maja 2004 r.), Minister powołał się na zapisy Ordynacji podatkowej, zgodnie z którymi zastosowanie się przez podatnika do utrwalonej praktyki interpretacyjnej organów podatkowych nie powinno mu szkodzić. 

Konsekwencje dla samorządów

Wydaje się, że Minister Finansów rozwiał nareszcie większość wątpliwości podatkowych wynikających z ustawy przekształceniowej. W związku z wydaną interpretacją ogólną należy spodziewać się, że organy podatkowe zaczną jednolicie traktować na gruncie VAT czynność przekształcenia użytkowania wieczystego w prawo własności. Tym samym, pobierane opłaty przekształceniowe będą uznawane za wynagrodzenie za czynność podlegającą opodatkowaniu, niezależnie od daty ustanowienia prawa użytkowania wieczystego. Kwoty otrzymywane przez samorządy od dotychczasowych użytkowników wieczystych powinny być traktowane jako kwoty brutto, zawierające w sobie podatek VAT - bez względu na to, czy płatność następuje jednorazowo, czy jest uiszczana w rocznych ratach.

Jednocześnie, ze względu na odwołanie się Ministra do przepisów dotyczących ochrony podatników wynikającej z utrwalonej linii interpretacyjnej, samorządy nie powinny ponieść negatywnych konsekwencji swoich dotychczasowych rozliczeń (zakładających brak opodatkowania części opłat przekształceniowych). Założenie takie zgodne jest nie tylko z przepisami Ordynacji podatkowej, ale również z ogólnymi zasadami, w tym przede wszystkim zasadą zaufania do organów podatkowych.