Opłaty za pobyt i wyżywienie w placówkach edukacyjnych a kwestia VAT

Samorząd pobierający opłaty za pobyt dzieci w przedszkolach powyżej 5 godzin dziennie oraz za wyżywienie w stołówkach szkolnych, nie działa jako podatnik w rozumieniu ustawy o VAT.

Stan faktyczny

Z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej wystąpiło miasto na prawach powiatu (dalej: „Miasto”, „Wnioskodawca”) prowadzące jednostki budżetowe, wśród których znajdują się przedszkola oraz szkoły. Zgodnie z uchwałą rady miejskiej, w placówkach przedszkolnych Miasto zapewnia bezpłatne nauczanie, wychowanie oraz opiekę przez 5 godzin dziennie, od poniedziałku do piątku. W przypadku przekroczenia określonego wymiaru czasu pobierana jest opłata w wysokości 1 zł - za godzinę wychowania przedszkolnego dziecka do lat 5. Dodatkowo we wszystkich placówkach zapewniane jest wyżywienie, przy czym odpłatność za nie stanowi równowartość kosztów surowca wykorzystanego do przygotowania posiłku.

Miasto zwracając się z wnioskiem do Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej chciało potwierdzić, że pobieranie opłat od opiekunów prawnych za pobyt dzieci w przedszkolach powyżej 5 godzin dziennie oraz wyżywienie w placówkach edukacyjnych, powinno być traktowane jako wykonywanie czynności statutowych, a co za tym idzie, Miasto nie jest podatnikiem w rozumieniu  ustawy o VAT.

Ze względu na fakt, że Wnioskodawca jest Miastem na prawach powiatu, to wykonuje zadania określone w ustawie o samorządzie gminnym, jak również w ustawie o samorządzie powiatowym. Zdaniem Miasta ww. czynności mieszczą się w zadaniach własnych gminy i są wykonywane w ramach edukacji publicznej. Opłaty pobierane od opiekunów prawnych nie posiadają komercyjnego charakteru, a Miasto nie prowadzi działalności gospodarczej w ramach placówek edukacyjnych. W związku z powyższym nie powinno być uznane za podatnika VAT.

Stanowisko organu podatkowego

Organ w interpretacji z dnia 20 listopada 2017 r. uznał stanowisko Wnioskodawcy za nieprawidłowe. Wskazał on na bezpośredni związek między uiszczanymi opłatami a zobowiązaniem Wnioskodawcy do wykonania określonej czynności na rzecz konkretnej osoby fizycznej. Tym samym płatności te stanowią wynagrodzenie za dokonywane usługi. Zatem ze względu na możliwość zidentyfikowania konkretnego świadczenia wykonywanego przez Miasto, na rzecz określonego nabywcy, działania takie należy uznać za usługę w świetle ustawy o VAT. Dodatkowo, zdaniem organu, wyłączenie Miasta z zakresu opodatkowania, w kontekście opisywanego stanu faktycznego, stanowiłoby zakłócenie konkurencji oraz przejaw nierównego traktowania.

Gmina wniosła do WSA w Poznaniu skargę na powyższą interpretację organu podatkowego, wnosząc o jej uchylenie w całości.

Postępowanie sądowe

WSA w Poznaniu przyznał rację Wnioskodawcy. Wskazał na bezsporne wykonywanie przez Miasto zadań własnych w odniesieniu do opisanych czynności, co zgodnie z art. 15 ust. 6 ustawy o VAT sprawia, że nie działa ono w charakterze podatnika. Zdaniem Sądu stosunek prawny między placówką edukacyjną a rodzicami powstaje w oparciu o administracyjnoprawną metodę regulacji. Opłaty posiadają charakter symboliczny, nieekwiwalentny, a strony nie mają swobody ustalenia ich wysokości, co odróżnia je od ceny. Dodatkowo WSA wskazał na brak działań Gminy na zasadach konkurencji w obrocie gospodarczym na rynku usług przedszkolnych, ze względu na wykonywaną przez nią działalność statutową. 

Sąd zwrócił również uwagę, że zapewnienie wyżywienia w szkołach oraz przedszkolach mieści się w pojęciu edukacji, stanowiącej zadanie publiczne gminy. Ponadto wysokość opłat za posiłki nie ma charakteru komercyjnego, ponieważ wnoszone opłaty pokrywają jedynie koszt surowca, z którego wykonywany jest posiłek. Pozostałe wydatki związane z wynagrodzeniem pracowników, składek naliczanych od wynagrodzeń, czy kosztów utrzymania stołówki powinna pokrywać gmina.

Od powyższego wyroku organ wniósł skargę kasacyjną do NSA w Warszawie. NSA wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2021 r. oddalił skargę, w wyniku czego organ ponownie rozpatrzył wniosek Miasta i wydał interpretację indywidualną, w której ocenił stanowisko Wnioskodawcy jako prawidłowe.

Interpretacja ogólna

Analizując opisane zagadnienie należy przypomnieć, że dnia 10 czerwca 2020 r. Minister Finansów wydał interpretację ogólną, w celu zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego w kwestii opodatkowania VAT czynności wykonywanych przez jednostki samorządu terytorialnego w związku z realizacją zadań publicznych w zakresie edukacji publicznej oraz pomocy społecznej. Stwierdził wówczas, że ich wykonywanie nie podlega opodatkowaniu VAT o ile spełnione są określone przesłanki, w szczególności, gdy wykonywanie tych czynności jest podporządkowane ścisłemu reżimowi publicznoprawnemu, a pobierane opłaty nie mogą być uznane za rzeczywistą równowartość świadczenia.

Komentarz

Pomimo faktu, że od momentu wydania interpretacji ogólnej minęły już prawie dwa lata, kwestia opodatkowania wykonywanych przez samorządy zadań statutowych nałożonych odrębnymi przepisami prawa nadal budzi wątpliwości wśród niektórych podatników. Kryteria wskazane w interpretacji ogólnej mają bowiem charakter nieostry. W tym kontekście wyrok NSA, a co za tym idzie również wydaną na jego podstawie interpretację indywidualną, niewątpliwie należy ocenić pozytywnie. Analogiczne stanowisko w podobnych sprawach zajmują w ostatnim czasie również inne sądy administracyjne. Jest to dobra wiadomość nie tylko dla samorządów, ale także dla opiekunów prawnych dzieci - uznanie samorządu jako działającego w charakterze podatnika VAT oznaczałoby bowiem zwiększenie pobieranych opłat.