Możliwość wykonywania przez pracownika pracy w formie zdalnej, spoza granic Polski (tzw. workation), często stanowi benefit zwiększający atrakcyjność oferty pracy. Należy jednak pamiętać, że świadczenia pracy poza Polską wiąże się z pewnymi ograniczeniami i wyzwaniami, zwłaszcza jeśli chodzi o kwestie podatkowe i ubezpieczeniowe.
Perspektywa podatkowa
Osoby, które zdecydują się na wykonywanie swoich obowiązków zawodowych zdalnie z terytorium innego państwa, muszą uwzględnić kwestie związane z rezydencją podatkową.
Jeżeli mimo wyjazdu z Polski warunki do bycia uznanym za polskiego rezydenta podatkowego pozostaną spełnione, pracownik nadal podlegać będzie obowiązkowi podatkowemu w Polsce od całości swoich dochodów. Pracodawcy zobligowani będą do obliczania i pobierania zaliczek podatkowych PIT od wypłacanych wynagrodzeń. W rocznym zeznaniu podatkowym pracownik wykaże wszystkie swoje dochody jako podlegające opodatkowaniu w Polsce.
Każdorazowo wykonywanie pracy z zagranicy wymagać będzie jednak analizy regulacji wynikających z właściwych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania oraz lokalnych przepisów państwa przyjmującego. Możliwa jest bowiem sytuacja, w której pracownik, pozostający polskim rezydentem podatkowym, zobowiązany będzie do zapłaty podatku również w państwie świadczenia pracy. Wówczas, co do zasady, całość dochodu nadal podlegać będzie opodatkowaniu w Polsce, jednak zastosowanie znajdzie właściwa metoda unikania podwójnego opodatkowania - wyłączenia z progresją lub odliczenia proporcjonalnego.
W sytuacji utraty statusu polskiego rezydenta podatkowego, pracownik zobligowany będzie wykazać i opodatkować całość swoich światowych dochodów za granicą. Nie wyłącza to jednak konieczność opodatkowania w Polsce przychodów z polskich źródeł - w tym przychodu wypłaconego za pracę na terytorium RP, jeśli w ciągu roku praca była świadczona w dwóch lub więcej państwach. Ponownie zastosowanie znajdą umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania (jeżeli Polska zawarła taką umowę z danym krajem). Należy wtedy zweryfikować polskie oraz lokalne przepisy dotyczące danego kraju.
Perspektywa ZUS
Kwestie wymogów związanych z ubezpieczeniem społecznym różnią się w zależności od kraju pobytu. W przypadku, gdy pracownik decyduje się na pracę zdalną wewnątrz granic Unii Europejskiej, zastosowanie mają regulacje rozporządzenia 883/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady (WE). Co do zasady, pracownik może podlegać ubezpieczeniom społecznym tylko w jednym kraju - w którym wykonywana jest praca.
Od 1 lipca 2023 roku, Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS) przystąpił do Porozumienia ramowego w sprawie stosowania art. 16 ust. 1 rozporządzenia (WE) nr 883/2004 w przypadkach zwyczajowej telepracy transgranicznej (pracy zdalnej). Zgodnie z porozumieniem, pracownik, który wykonuje pracę zdalną z zagranicy, nadal pozostanie ubezpieczonym w kraju siedziby pracodawcy, o ile praca za granicą nie przekroczy 50% całkowitego czasu pracy. Dodatkowo warunkiem skorzystania z rozwiązań ww. porozumienia jest zatrudnienie pracownika u pracodawcy z siedzibą zarejestrowaną w innym państwie niż obecne zamieszkanie pracownika na cele pracy zdalnej. W celu skorzystania z możliwości przewidzianych w postanowieniach porozumienia konieczne jest złożenie do ZUS stosownego wniosku.
W praktyce może się też zdarzyć, że pracownik będzie wykonywać pracę zdalną z kraju spoza Unii Europejskiej. W takiej sytuacji obowiązują dwustronne umowy międzynarodowe o zabezpieczeniu społecznym. Jeżeli jednak Polska nie ma takiej umowy z danym krajem, może się okazać, że pracownik będzie podlegał pod system ubezpieczeń zarówno w Polsce, jak i w kraju, w którym wykonuje pracę.
Komentarz PwC
Praca zdalna za granicą nie jest tak prosta, jak mogłoby się wydawać. Przed podjęciem decyzji o wyjeździe za granicę, należy dokładnie przeanalizować związane z tym ryzyka. Każdorazowo trzeba określić swoją rezydencję podatkową oraz zbadać przepisy obowiązujące w kraju, do którego się udajemy. W niektórych przypadkach mogą pojawić się dodatkowe obowiązki rejestracyjne zarówno dla pracownika, jak i dla płatnika w drugim kraju. Z tego powodu, przed rozpoczęciem pracy zdalnej za granicą, istotne jest dokładne zapoznanie się z wymaganiami prawnymi oraz podatkowymi w obu krajach.
Autorzy:
