Kiedy można skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn - 2024/2025

English

Opodatkowanie spadków i darowizn zależne jest od relacji między obdarowanym i darczyńcą lub spadkobiercą i spadkodawcą. Relacje są ważne aby określić, do której grupy podatkowej można zakwalifikować nabywcę.

Od 1 lipca 2023 r. obowiązują nowe, wyższe kwoty wolne od podatku i nowe skale podatkowe w podatku od spadków i darowizn. Zmiany te wynikają z rozporządzenia Ministra Finansów z 28 czerwca 2023 r. 

Dla podatku od spadków i darowizn wyróżnia się trzy grupy podatkowe: I, II lub III. Stawka podatku waha się od 3 proc. do 20 proc. (zależy ona od wartości przedmiotu darowizny oraz od tego do jakiej grupy podatkowej podatnik został zakwalifikowany). Podatek jest obliczany od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku.

Kwoty zwolnione od podatku od spadku i darowizn

Kwoty czystej wartości nabytych rzeczy i praw majątkowych niepodlegające opodatkowaniu, określone w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn wynoszą:

• 36 120 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do I grupy podatkowej (małżonek, zstępni (dzieci, wnuki itd.), wstępni (rodzice, dziadkowie itd.), pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie);
• 27 090 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do II grupy podatkowej (zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych);
• 5 733 zł - jeżeli nabywcą jest osoba zaliczona do III grupy podatkowej (pozostałe osoby).

W ramach I grupy podatkowej wyróżnia się tzw. zerową grupę podatkową. Przepisy zaliczają do niej najbliższą rodzinę (małżonkę, małżonka, dzieci, wnuków, rodziców, dziadków, pasierba, pasierbicę, rodzeństwo, ojczyma i macochę). Od 27 października 2020 roku do grupy I należą także wychowankowie rodzin zastępczych, rodzinnych domów dziecka, w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej. Rozszerzona również została definicja wstępnych, która obejmuje także osoby tworzące rodzinę zastępczą, prowadzące rodzinny dom dziecka lub pracujące z dziećmi w placówce opiekuńczo-wychowawczej lub w regionalnej placówce opiekuńczo-terapeutycznej.

Podwyższone zostały również kwoty wolne dla darowizn przeznaczanych na określone w ustawie cele mieszkaniowe (art. 4 ust. 1 pkt 5 PSD). Wynoszą one:

• 11 095 zł – limit od jednego darczyńcy,
• 22 189 zł – limit od wielu darczyńców łącznie w okresie 5 lat od daty pierwszej darowizny.

Stawki podatków od spadków i darowizn 2024 / 2025

Rozporządzenie MF z dnia 28 czerwca 2023 r. wprowadziło także zmiany w skali podatkowej, tzn. wzrosły przedziały, do których stosuje się poszczególne stawki podatków. Podatek oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, według następujących skal:

Przepisy tego rozporządzenia dotyczą przypadków, w których obowiązek podatkowy powstał od 28 czerwca 2023  r., obejmując m.in. darowizny otrzymane od tego dnia, albo spadki, których nabycie sąd lub notariusz potwierdził po 27 czerwca 2023 r.

Najbliższa rodzina korzysta ze zwolnienia, ale ważne terminy i formalności

W ramach grupy zerowej najbliższa rodzina skorzysta z pełnego zwolnienia (bez limitu), pod warunkiem, że podatnik:

• w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych - w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego;
• a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia – w terminie 6 miesięcy liczonych od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku;

- zgłosi ten fakt naczelnikowi urzędu skarbowego na formularzu SD-Z2.

Przekroczenie tego terminu spowoduje konieczność zapłaty podatku w pełnej wysokości, natomiast jeśli fakt otrzymania darowizny zostanie ujawniony w wyniku kontroli, stawka podatku wynosi 20% wartości nabytego majątku.

Co istotne należy zsumować darowizny od jednej osoby z ostatnich pięciu lat

W przypadku wielokrotnych darowizn, aby ustalić, czy został przekroczony limit darowizny od konkretnego darczyńcy, zlicza się wartość netto rzeczy i praw majątkowych uzyskanych od tego darczyńcy w bieżącym roku oraz w ciągu pięciu lat poprzedzających ten rok. 

Jeżeli wartość darowizny lub spadku nie przekracza limitu zależnego od przynależności obdarowanego do danej grupy podatkowej, obdarowany nadal może skorzystać ze zwolnienia podatkowego, nawet jeśli nie zgłosi tego do odpowiedniego urzędu skarbowego.

Przykłady:

• Osoba, która otrzymała darowiznę w 2024 r., powinna zliczyć wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2024 r. oraz w latach 2019 – 2023 (w okresie pięciu lat poprzedzających 2024 r.).
• Osoba, która otrzyma darowiznę w 2025 roku, musi wziąć pod uwagę wartość rzeczy i praw majątkowych nabytych od tego samego darczyńcy w 2025 roku oraz w latach 2020 – 2024 (czyli w ciągu pięciu lat poprzedzających 2025 rok).

Nawet jeśli darowizna nie przekroczyła progu i nie wymaga zgłoszenia do urzędu skarbowego, podatnicy powinni zachować dokumentację wartości darowizn otrzymanych w kolejnych latach. Może się bowiem okazać, że limit zostanie przekroczony na przykład w kolejnych latach i wówczas konieczne będzie zgłoszenie darowizny i zapłacenie podatku od kwoty przekraczającej wolną od podatku. Przy sumowaniu darowizn należy zawsze uwzględniać limit obowiązujący w momencie otrzymania ostatniej darowizny.

Formalny wymóg udokumentowania

Bezpośredni przelew z rachunku darczyńcy na rachunek obdarowanego spełnia wymóg formalnego udokumentowania darowizn pieniężnych i objęcia przysporzenia zwolnieniem.

Komentarz PwC

Mimo jasnych regulacji podatnik chcący zastosować zwolnienia od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn powinien przekazywać darowizny ostrożnie, po gruntownej analizie zmienionych przepisów.