W ciągu ostatnich lat samorządy zrealizowały i realizują szereg inwestycji dofinansowanych ze środków zewnętrznych: różnego rodzaju źródeł unijnych (właściwe programy regionalne, PROW, POIiŚ), jak i programów krajowych (Rządowy Fundusz Inwestycji Lokalnych, Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych). Infrastruktura, która powstaje w wyniku realizowania projektów dofinansowanych ze środków zewnętrznych jest często wykorzystywana do realizacji zadań przez spółki komunalne, co rodzi kilka kluczowych wątpliwości.
Udostępnianie majątku i realizacja zadań
Forma udostępnienia majątku spółce komunalnej zależy od szeregu czynników – nie istnieje w tym zakresie jedna, powtarzalna rekomendacja. Najczęstsze (choć niejedyne) formy to wydzierżawianie majątku spółkom oraz przekazywanie go aportem – w zamian za udziały. Najważniejsze reguły dotyczące wyboru określonej formy – prócz sygnalizowanych poniżej zasad związanych z dofinansowaniem zewnętrznym oraz przepisów właściwych ustaw – to między innymi:
- kształt umowy spółki,
- podejście radnych do zbywania majątku samorządowego,
- podejście samorządu i władz spółki do pozyskiwania finansowania komercyjnego przez spółkę.
Nie można tracić z pola widzenia faktu, że prócz samego wyposażenia spółki w określony majątek, istotnym jest przekazanie jej zadania do realizacji – gdyż takiego skutku nie wywołują same działania „nieruchomościowe”. W zależności od konkretnego przypadku, może to następować poprzez samą umowę spółki, tzw. umowę powierzenia czy też w formule zamówienia in-house.
Co z dofinansowaniami?
Każde ze źródeł dofinansowania rządzi się swoimi prawami w zakresie omawianych zagadnień. Wypada zaznaczyć, że kluczowe wątki związane z opisywaną problematyką, na które należy zwrócić szczególną uwagę, wiążą się z tzw. trwałością projektu oraz ewentualnym zakazem czerpania dochodu z majątku powstałego w ramach realizacji projektu.
W przypadku źródeł krajowych kwestie te są uregulowane często szczątkowo – w przeciwieństwie do źródeł europejskich. Na przykład w reżimie dofinansowań unijnych można wskazać na art. 65 tzw. Rozporządzenia Ogólnego na perspektywę 2021-2027. Przepis ten reguluje zasady tzw. trwałości operacji, które należy mieć na względzie przy realizacji projektów dofinansowanych ze środków unijnych w ramach m.in. programów regionalnych w bieżącej perspektywie.
Kluczowe problemy
Co oczywiste, pierwszym problemem jest zarysowana wcześniej kwestia zachowania zgodności z regulacjami dotyczącymi dofinansowania, która wymaga każdorazowo przeprowadzenia odpowiedniej analizy. Trzeba także pamiętać o właściwym podejściu do samej formy przekazania majątku i przekazania zadania, gdyż, jak już wspomnieliśmy, każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie.
Bardzo istotne są również konsekwencje finansowe, w szczególności związane z możliwością odzyskania podatku VAT od poczynionych inwestycji. Forma udostępnienia majątku spółce ma bowiem duży wpływ na możliwość odliczenia i sposób postępowania w tym zakresie.
Ostatnio na znaczeniu, co potwierdza aktywność Komisji Europejskiej i Prezesa UOKiK, zyskuje także kwestia braku wystąpienia niedozwolonej pomocy publicznej – i to nie tylko w kontekście projektów dofinansowanych ze środków unijnych, lecz generalnie w zakresie przepływów na linii jednostka samorządu terytorialnego – spółka komunalna. Do tej pory problematyka ta była stosunkowo rzadko uwzględniana w toku realizacji zadań publicznych przez samorządy, warto więc poświęcić jej więcej uwagi w najbliższym czasie.
Na marginesie wypada wskazać, że przedstawione problemy można odnosić nie tylko do wyposażania w majątek spółek komunalnych, ale również samorządowych instytucji kultury lub samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej.
W razie pytań zachęcamy do kontaktu z naszym zespołem.
Autorzy:
