Konieczność wprowadzenia zmian na rynku energii w Unii Europejskiej jest nieuchronna. Ostatnie dwa lata pokazały, że ceny energii mogą w każdej chwili osiągnąć nieznane dotąd pułapy, powodując poważne zakłócenia dla wspólnotowych przedsiębiorców, jak i zwykłych gospodarstw domowych. Każde Państwo Członkowskie inaczej radziło sobie z kryzysem energetycznym, jednak konieczne jest wprowadzenie systemowych zmian, które w przyszłości mogą zabezpieczyć rynek przed takimi nagłymi skokami cen.
Poniżej omawiamy kluczowe propozycje Komisji Europejskiej (KE) co do pakietu zmian istniejących dyrektyw i rozporządzeń, które mają zmienić zasady funkcjonowania rynku energii elektrycznej (electric market design - EMD).
Cel proponowanych zmian
Celem projektu jest zwiększenie instrumentów długoterminowych na rynku energii, co z kolei pozwoli odbiorcom energii utrzymać stałe ceny w dłuższej perspektywie czasowej. To z kolei ma ułatwiać inwestycje w czyste technologie.
Jako kluczowe mankamenty obecnie istniejącego rynku energii, KE wskazuje między innymi niewystarczające środki ochronne dla nagłych skoków cen energii dla odbiorców, zbyt duży wpływ paliw kopalnych na ceny energii, czy też ograniczony wybór rodzajów dostępnych kontraktów energetycznych na rynku.
Rozwój PPA
Podstawowym elementem rozwoju stałych cen energii mają być umowy PPA (power purchase agreements), czyli długoterminowe umowy na zakup energii elektrycznej na warunkach rynkowych. Przede wszystkim mają zostać wprowadzone instrumenty, które dopuszczą do schematu PPA podmioty, dla których dostęp do PPA jest ograniczony - najczęściej więc będą to podmioty o mniejszym zapotrzebowaniu na energię elektryczną.
Państwa Członkowskie będą mogły ustanowić szczególne gwarancje, mające redukować ryzyka finansowe związane z podpisaniem umowy PPA. Podpisanie umowy PPA lub przeznaczenie części mocy instalacji na potrzeby sprzedaży energii w ramach PPA będzie mogło stanowić jedną z preferencji w kwalifikowaniu danej instalacji do systemu wsparcia wytwarzania energii elektrycznej, co będzie kolejną zachętą dla rozwoju PPA na rynku.
Dwustronny kontrakt różnicowy dla OZE
Propozycja KE wskazuje, że systemy wsparcia dla nowych źródeł energii opartych o energię wiatrową, słoneczną, geotermalną, wodną (bez użycia zbiorników) i nuklearną, mają przyjąć formę dwustronnego kontraktu różnicowego (CfD - contract for difference). Dwustronny kontrakt różnicowy polega na ustaleniu z jednej strony limitu dla podwyżki ceny energii, a z drugiej strony, minimalnego progu wynagrodzenia dla wytwórcy ceny energii. CfD powinien zostać skonstruowany w taki sposób, aby zachować zachęty dla wytwórcy do prowadzenia działalności i jednocześnie efektywnego udziału w rynku energii elektrycznej. Zabezpieczenie przed nadmiernymi wahaniami cen jest dość jasno zarysowane - kontrakty energetyczne powinny działać w taki sposób by zabezpieczać zarówno dostawców jak i odbiorców poprzez ustanowienie minimalnych i maksymalnych cen energii.
Wsparcie dla elastyczności systemu
Kolejnym elementem projektu jest zwiększenie elastyczności sieci energetycznych i większy udział rynku mocy w EMD. Projekt zakłada możliwość tworzenia systemów wsparcia dla magazynowania energii oraz usługi DSR (demand-side response), przy czym mają one dotyczyć wyłącznie źródeł energii zasilanych paliwami niekopalnymi.
Elastyczność systemu ma być także wzmocniona możliwością posiadania więcej niż jednej umowy na dostawy energii elektrycznej, a także możliwością tworzenia więcej niż jednego punktu pomiarowego i punktu rozliczeniowego w ramach punktu przyłączenia. Do tej pory, w praktyce możliwe było przypisanie tylko jednego sprzedawcy energii do punktu przyłączenia, co uniemożliwiało korzystanie z ofert wielu dostawców.
Obowiązkowo dostawcy energii będą musieli przedstawiać oferty zarówno na umowy na czas określony ze stałą ceną oraz umowy z dynamiczną ceną energii. Każdy odbiorca ma otrzymać także podsumowanie kluczowych elementów umowy na dostawy energii.
Energy sharing
Propozycja KE zakłada również rozwój energetyki rozproszonej poprzez wprowadzenie prawa do stosowania energy sharing przez aktywnych odbiorców energii. Energy sharing to zużycie energii wytworzonej w OZE, która powstała albo jest zmagazynowana w instalacjach aktywnego odbiorcy albo co do której prawo zostało przeniesione na nich przez innego aktywnego odbiorcę.
Prawo do zastosowania energy sharing ma przysługiwać wszystkim gospodarstwom domowym, mikro, małym i średnim przedsiębiorstwom, a także podmiotom publicznym. W praktyce system ma działać w ten sposób, że aktywni odbiorcy (posiadający głównie domowe systemy fotowoltaiczne, np. na dachach) będą mogli zawierać umowy i przekazywać sobie wzajemnie nadwyżki energii, bez utraty statusu odbiorcy końcowego. Minimalne zasady współpracy w ramach energy sharing są określone w projekcie reformy EMD, a szczegółowe ramy współpracy (w tym ewentualne systemy wsparcia) określą systemy krajowe.
Kierunek zmian
Wydaje się, że zmiany zaproponowane przez KE nie są rewolucyjne - mogą jednak faktycznie wpłynąć na osiągnięcie nie tylko celu w postaci zabezpieczenia rynku energii na przyszłość, ale także rozwoju kolejnych gałęzi energetyki, które doprowadzą do redukcji emisji, takich jak energetyka rozproszona, czy zarządzanie popytem i podażą. Być może wprowadzone środki doprowadzą do choćby częściowego zmniejszenia ryzyka nagłych skoków cen, które obserwowaliśmy w ostatnich dwóch latach - czas pokaże, czy i w jakim ostatecznie kształcie przyjęte zostaną zmiany w omawianym zakresie, a także jaki będzie ich efekt.
Autorzy:
