Dyrektywa IED (Industrial Emissions Directive) to jeden z najważniejszych aktów prawnych Unii Europejskiej regulujących zagadnienia związane z ochroną środowiska - regulacją emisji przemysłowych w największych instalacjach. Dyrektywa IED w obecnym brzmieniu została przyjęta w 2010 roku.
Komisja Europejska w 2022 roku opublikowała propozycję projektu nowelizacji Dyrektywy IED, który ma wpisywać się w strategię Europejskiego Zielonego Ładu i osiągnięcia celu neutralności klimatycznej do 2050 roku poprzez ograniczenie już istniejących emisji do środowiska. Mija rok od ogłoszenia projektu i prawdopodobnie w najbliższym czasie możemy się spodziewać, że dojdzie do przyspieszenia prac nad nowelizacją. Warto więc przypomnieć co składa się na propozycję Komisji Europejskiej.
Zmiana zasad wyznaczania norm emisji
Projekt nowelizacji Dyrektywy IED skupia się na kilku kluczowych obszarach. Przede wszystkim wzmocnieniu mają ulec wymagania dotyczące poziomów emisji zanieczyszczeń do powietrza. Do tej pory wymagane normy emisji były określane widełkowo w konkluzjach BAT (Best Available Techniques), a na ich podstawie organy krajowe wyznaczały maksymalne normy emisji dla instalacji. W praktyce, organy krajowe wyznaczały najczęściej maksymalne dopuszczalne normy emisji, co z oczywistych względów może nie prowadzić do redukcji emisji.
Projekt zakłada zmianę przepisów i stosowanie konkluzji BAT bezpośrednio, a tym samym wprowadzenie znacznie bardziej restrykcyjnych norm emisji dla instalacji objętych Dyrektywą IED. Normą będzie zatem najniższa dopuszczalna norma emisji, a nie jak dotychczas, najwyższa. Dla niektórych instalacji będzie to zatem oznaczało nawet kilkukrotne zmniejszenie dopuszczalnego poziomu emisji.
Dodatkowo, Komisja Europejska ma otrzymać uprawnienie do ustalenia wspólnotowych metod pomiarowych służącą do oceny zgodności z dopuszczalnymi wielkościami emisji określonymi w pozwoleniu zintegrowanym w odniesieniu do emisji do powietrza i wody. Ma to być dodatkowa kontrola nad utrzymywaniem właściwych norm emisji.
Odstępstwa od norm emisji
Uzyskanie odstępstwa od powyższych restrykcyjnych norm emisji również ma się wiązać z poważnymi zmianami, bowiem ma być to możliwe wyłącznie gdyby prowadziło to do nieproporcjonalnie wysokich kosztów w stosunku do korzyści dla środowiska, ze względu na:
- położenie geograficzne danej instalacji lub lokalne warunki środowiskowe, albo
- charakterystykę techniczną danej instalacji.
Nieproporcjonalność, ma być z kolei wyznaczana na podstawie metodyki ustalonej przez Komisję Europejską, zatem wykluczona zostanie dowolność interpretacji pojęć. Zasadność dokonania odstępstwa ma być natomiast weryfikowana co 4 lata.
W każdym wypadku, emisje z instalacji nawet po uzyskaniu odstępstwa nie będą mogły przekraczać dopuszczalnych wielkości emisji określonych w konkluzjach BAT, co w praktyce i tak będzie dużym obciążeniem, nieosiągalnym dla wielu starszych instalacji. Operator instalacji będzie zmuszony także do monitorowania stężenia w środowisku substancji, co do których przydzielono mu odstępstwo.
Rozszerzenie zakresu Dyrektywy IED
Projekt zakłada rozszerzenie także zakresu Dyrektywy IED na kolejne instalacje. Zmiany mają dotknąć przemysł metalurgiczny (np. dodanie walcowni zimnych), energetyczny (dodanie pirolizy), czy ceramiczny. Jednocześnie pojawić się mają całkowicie nowe instalacje objęte pozwoleniem zintegrowanym - takie jak fabryki baterii litowo-jonowych, czy zakłady przetwarzania minerałów nieenergetycznych.
Warto dodać, że do Dyrektywy IED dodano także szczególne przepisy dla przemysłu hodowlanego. Chów bydła, świń oraz drobiu powyżej 150 sztuk będzie miał również zostać objęty przepisami Dyrektywy IED, choć nie dokładnie takimi samymi jak pozostałe instalacje.
Podmioty w procesie wydawania pozwoleń zintegrowanych
Projekt nowelizacji Dyrektywy IED zakłada, że pozwolenia zintegrowane mają być udostępniane publicznie i bezpłatnie. Konieczne będzie także publikowanie streszczenia pozwolenia zintegrowanego, w którym zostaną wymienione podstawowe warunki funkcjonowania instalacji. Udział społeczeństwa ma być rozszerzony także na postępowania aktualizacyjne w związku z wydaniem nowych konkluzji BAT. Udział w postępowaniu odwoławczym nie będzie mógł zostać także uzależniony od partycypacji na etapie składania wniosku o wydanie pozwolenia zintegrowanego.
Samo wydanie pozwolenia będzie się mogło odbywać dopiero po konsultacjach ze wszystkimi odpowiednimi organami zapewniającymi zgodność z unijnymi przepisami dotyczącymi ochrony środowiska.
Procedura wydawania pozwolenia zintegrowanego ma obejmować także udział pozostałych Państw Członkowskich, jeżeli dane państwo będzie świadome, że eksploatacja instalacji może mieć znaczący negatywny wpływ na środowisko innego państwa członkowskiego.
System zarządzania środowiskowego
Dodatkowym wymogiem dla instalacji objętych pozwoleniem zintegrowanym będzie wprowadzenie obowiązku, aby operator instalacji posiadał system zarządzania środowiskowego dla każdej instalacji.
Jego niezbędne elementy będą wyznaczały konkluzje BAT, przy czym powinien on zawierać postanowienia odnoszące się głównie do celów gospodarki cyrkularnej, jak np. cele i wskaźniki efektywności środowiskowej łańcucha dostaw w całym cyklu życia, czy cele polityki ochrony środowiska w zakresie unikania wytwarzania odpadów i optymalizacji wykorzystania zasobów.
Istotnym elementem jest także zapewnienie, aby od 30 czerwca 2030 roku system zarządzania środowiskowego uwzględniał plan transformacji instalacji. Transformacja ma polegać na tym, by doprowadzić do powstania do 2050 r. zrównoważonej, czystej, neutralnej dla klimatu gospodarki o obiegu zamkniętym. Wynika to oczywiście z celów Europejskiego Zielonego Ładu, co będzie się wiązało z koniecznością maksymalnego zredukowania istniejących emisji.
Format planu transformacji instalacji będzie określony przez Komisję Europejską, a zgodność planu z tym dokumentem będzie musiał zostać zbadany przez audytora do końca 2031 roku.
Odpowiedzialność osób naruszających przepisy
Propozycją Komisji jest także rozszerzenie odpowiedzialności z tytułu braku spełnienia wymogów wynikających z implementowanych przepisów. Mają to być sankcje skuteczne, proporcjonalne i odstraszające.
Przede wszystkim odstraszać mają grzywny wyznaczane na podstawie obrotu osoby naruszającej przepisy. Maksymalna wysokość grzywny dla osób prawnych nie może zostać wyznaczona na poziomie mniejszym niż 8% rocznego obrotu operatora w danym państwie.
Niezależnie wprowadzona ma zostać także procedura odszkodowawcza z tytułu wystąpienia szkód dla zdrowia ludzkiego w wyniku naruszeń implementowanych przepisów Dyrektywy IED. Istotnym elementem tego rodzaju odpowiedzialności ma być przeniesienie na podmiot naruszający przepisy ciężaru udowodnienia, że naruszenie nie spowodowało szkody ani się do niej nie przyczyniło.
Kiedy wdrożenie?
Treść nowelizacji Dyrektywy IED wskazuje na bardzo ambitne cele, które dla niektórych instalacji objętych dyrektywą, może być niemożliwa do spełnienia. Z pewnością możemy się spodziewać w tym roku intensywnych negocjacji warunków nowych przepisów Dyrektywy IED, w szczególności przez państwa, które są największymi emitentami (np. Polska).
Faktycznie jednak bez drastycznej redukcji emisji, osiągnięcie pośredniego celu redukcyjnego do 2030 roku, a docelowo osiągnięcia pierwszego neutralnego klimatycznie kontynentu do 2050 roku, nie będzie możliwe. Jakkolwiek więc prawdopodobnym jest złagodzenie niektórych wymogów Dyrektywy IED, nowelizacja tej Dyrektywy z pewnością istotnie wpłynie na przemysł ciężki i energetykę.
Autorzy:
