Ministerstwo Klimatu i Środowiska opublikowało 13 sierpnia w Rządowym Centrum Legislacji projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych, który wprowadza jedną z najważniejszych reform w gospodarce odpadami od lat, dotyczącą wdrożenia modelu rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP) oraz implementacji Rozporządzenia PPWR. Przepisy mają wejść w życie stopniowo od 2026 roku, zastępując dotychczasową ustawę o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi.
Geneza zmian - implementacja rozporządzenia PPWR
Reforma wynika z konieczności implementacji rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2025/40 w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych (PPWR), które zostało opublikowane w tym roku - pisaliśmy o nim tutaj. Rozporządzenie PPWR wprowadza nowe wymogi dotyczące całego cyklu życia opakowań, od projektowania po gospodarowanie odpadami.
Nowa definicja producenta i rozszerzenie zakresu odpowiedzialności
Projekt wprowadza definicję producenta zgodną z Rozporządzeniem PPWR, znacznie rozszerzającą zakres podmiotów objętych ROP, uszczelniając jednocześnie system. Producentem zgodnie z PPWR jest:
a. wytwórca, importer lub dystrybutor ma siedzibę w państwie członkowskim i udostępnia po raz pierwszy z terytorium tego państwa członkowskiego oraz na tym samym terytorium opakowanie transportowe, opakowanie usługowe lub opakowanie dla produkcji podstawowej, jako opakowanie jednorazowego użytku lub jako opakowanie wielokrotnego użytku; lub
b. wytwórca, importer lub dystrybutor ma siedzibę w państwie członkowskim i udostępnia po raz pierwszy z terytorium tego państwa członkowskiego oraz na tym samym terytorium produkty zapakowane w opakowania inne niż opakowania, o których mowa w lit. a); lub
c. wytwórca, importer lub dystrybutor ma siedzibę w państwie członkowskim lub w państwie trzecim i udostępnia po raz pierwszy na terytorium innego państwa członkowskiego, bezpośrednio użytkownikom końcowym, opakowanie transportowe, opakowanie usługowe lub opakowanie dla produkcji podstawowej, jako opakowanie jednorazowego użytku lub jako opakowanie wielokrotnego użytku; lub
d. wytwórca, importer lub dystrybutor ma siedzibę w państwie członkowskim lub w państwie trzecim i udostępnia po raz pierwszy na terytorium innego państwa członkowskiego, bezpośrednio użytkownikom końcowym, produkty zapakowane w opakowania inne niż opakowania, o których mowa w lit. c); lub
e. wytwórca, importer lub dystrybutor ma siedzibę w państwie członkowskim i rozpakowuje produkty w opakowaniu, nie będąc użytkownikiem końcowym, chyba że producentem jest inna osoba zgodnie z definicją w lit. a), b), c) lub d).
Nowa opłata opakowaniowa zastępuje dotychczasowy system
Kluczową zmianą jest wprowadzenie obowiązkowej opłaty opakowaniowej, którą będą wnosić producenci za każdy kilogram opakowania, które udostępnia na rynku. Opłata będzie różnicowana dla poszczególnych kategorii materiałowych opakowań.
Wysokość stawek będzie ustalana przez ministra właściwego do spraw klimatu w drodze rozporządzenia, w oparciu o kryteria przedstawione przez Instytut Ochrony Środowiska - Państwowy Instytut Badawczy (IOŚ-PIB).
Kwartalne sprawozdania ROP
Producenci będą zobowiązani do składania kwartalnych sprawozdań ROP do BDO w terminie 15 dni po upływie każdego kwartału, na podstawie których ustalana będzie wysokość opłaty opakowaniowej. Sprawozdania będą podstawą do wystawienia tytułu wykonawczego w przypadku niewniesienia opłaty opakowaniowej.
Brak wniesienia sprawozdania w terminie lub zaniżenie masy odpadów skutkować będzie ustaleniem opłaty z urzędu z zastosowaniem 150% stawki opłaty opakowaniowej.
Zwolnienia ze sprawozdań
Przewidziano zwolnienie z obowiązku składania kwartalnego sprawozdania ROP, gdy kwartalna wysokość opłaty opakowaniowej nie przekracza 25 zł, oraz zwolnienie z wnoszenia opłaty opakowaniowej, gdy jej kwartalna wysokość nie przekracza 150 zł.
Marszałkowie województw jako organy poboru opłaty
Opłata opakowaniowa będzie wnoszona kwartalnie na rachunek bankowy właściwego marszałka województwa. Marszałkowie będą odpowiedzialni za:
- kontrolę poprawności naliczania i uiszczania opłaty;
- prowadzenie czynności sprawdzających i kontroli;
- dochodzenie zaległości w trybie egzekucji administracyjnej;
- przekazywanie wpływów do NFOŚiGW po pomniejszeniu o środki na obsługę administracyjną.
Zastąpienie wielu organizacji odzysku jedną - NFOŚiGW
NFOŚiGW zostanie jedyną organizacją ROP dla opakowań, zastępując dotychczasowe organizacje odzysku opakowań. Fundusz będzie zarządzał środkami z opłaty opakowaniowej w ramach zamkniętego obiegu finansowego.
System wsparcia dla różnych grup beneficjentów
NFOŚiGW będzie przekazywać środki pochodzące z opłaty opakowaniowej do:
- Gmin - w ramach dwóch przepływów finansowych:
- o stały w wysokości około 6 zł na mieszkańca za utrzymanie systemu odbioru odpadów opakowaniowych;
- o zmienny za każdy 1 Mg komunalnych odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi.
- Podmiotów odbierających odpady komunalne z nieruchomości niezamieszkałych - za każdy 1 Mg komunalnych odpadów opakowaniowych poddanych recyklingowi.
- Podmiotów zbierających inne niż komunalne odpady opakowaniowe - za każdy 1 Mg odpadów przekazanych do recyklingu.
- Podmiotów przetwarzających odpady (sortownie, MBP) - za każdy 1 Mg odpadów poddanych sortowaniu i przekazanych do recyklingu.
- Recyklerów - wyłącznie w zakresie odpadów o ujemnej wartości rynkowej za każdy 1 Mg odpadów poddanych recyklingowi.
Modernizacja BDO
Zgodnie z założeniami projektu system BDO zostanie dostosowany do nowych wymogów poprzez m.in.:
- automatyczne generowanie kwartalnych sprawozdań ROP na podstawie ewidencji;
- utworzenie nowych wzorów kart ewidencji opakowań;
- zapewnienie dwukierunkowego przepływu danych do systemów urzędów marszałkowskich i NFOŚiGW;
- zmiany w module potwierdzeń dla podmiotów gospodarujących odpadami.
Nowe wymagania dla opakowań
Projekt implementuje szereg wymogów PPWR dotyczących m.in.:
- substancji obecnych w opakowaniach (ograniczenia PFAS, bisfenolu A);
- zdatności opakowań do recyklingu z klasyfikacją A, B, C;
- minimalnej zawartości materiałów pochodzących z recyklingu w opakowaniach z tworzyw sztucznych;
- wymogów dotyczących opakowań kompostowalnych.
Wdrożenie przepisów
W okresie przejściowym będą funkcjonować równolegle elementy starego i nowego systemu zarządzania odpadami. Ponadto projekt przewiduje stopniowe wchodzenie w życie różnych przepisów, a w uproszczeniu zakładany jest harmonogram:
- Od 2026 r. - przepisy ustanawiające NFOŚiGW jako organizację ROP;
- Od 2027 r. - częściowe wdrożenie opłaty opakowaniowej;
- Od 2028 r. - pełne wdrożenie nowego systemu ROP.
System kaucyjny dla opakowań na napoje oraz przepisy SUP
Projekt dostosowuje dotychczasowe przepisy o systemie kaucyjnym oraz SUP (Single-Use Plastics, czyli produkty jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych) do Rozporządzenia PPWR, przy czym nie są to zmiany rewolucyjne - głównie chodzi o dostosowanie definicji i ujednolicenia z nową ustawą.
Istotna zmiana obejmuje jednak wyznaczenie minimalnych poziomów selektywnego zbierania metalowych pojemników jednorazowego użytku na napoje o pojemności do 3 litrów w wysokości 90% od roku 2029.
Podsumowanie i perspektywy
Reforma systemu ROP stanowi największą zmianę w gospodarce opakowaniami od wprowadzenia pierwszych przepisów w tym zakresie. Kompleksowość regulacji oraz implementacja wymogów rozporządzenia PPWR wymagają od przedsiębiorców gruntownego przeglądu procesów związanych z wprowadzaniem opakowań na rynek. Nowy model zakłada pełne finansowanie kosztów gospodarowania odpadami opakowaniowymi przez producentów poprzez opłatę opakowaniową, co powinno zmniejszyć obciążenia mieszkańców opłatami za odpady komunalne. Jednocześnie zwiększy to presję na “ekoprojektowanie” opakowań, gdyż producenci będą bezpośrednio ponosić koszty związane z całym cyklem życia własnych opakowań.
Dwuletni okres przejściowy daje czas na dostosowania, ale przedsiębiorcy powinni już teraz rozpocząć przygotowania do funkcjonowania w nowym systemie. Projekt będzie podlegał także konsultacjom i mając na uwadze dotychczasowe procesy legislacyjne dotyczące wdrożenia np. systemu kaucyjnego, projekt ustawy może jeszcze ulec istotnym zmianom.
Jak możemy pomóc
Kompleksowość zmian w systemie ROP oraz konieczność dostosowania się do nowych wymogów rozporządzenia PPWR wymagają starannego przygotowania organizacyjnego i prawnego. Zmiany oznaczają, że przedsiębiorcy już teraz musza przygotowywać się na zmiany, które będą wynikać z nowych przepisów, w tym zwiększenia kosztów prowadzenia działalności. Istotny ciężar zmian spadnie na przedsiębiorców z sektora spożywczego, którzy już teraz muszą przygotować swoje organizacje na wejście nowych przepisów i pracować nad wdrożeniem nowych rozwiązań.
Zespół PwC Legal posiada bogate doświadczenie w doradztwie dotyczącym prawa środowiska i może wspierać przedsiębiorców w całym procesie adaptacji do nowych przepisów - od analizy obecnych obowiązków, przez przygotowanie strategii wdrożenia zmian, po bieżące doradztwo w zakresie compliance.
Zachęcamy do kontaktu w celu omówienia indywidualnych potrzeb Państwa organizacji i wypracowania optymalnych rozwiązań prawnych dostosowanych do specyfiki prowadzonej działalności.
Autorzy:
