13 sierpnia 2025 r. w Rządowym Centrum Legislacji opublikowano długo oczekiwany przez szereg branż projekt ustawy o opakowaniach i odpadach opakowaniowych. W centrum zmian znajduje się nowy model rozszerzonej odpowiedzialności producenta (ROP), który ma zrewolucjonizować sposób finansowania i organizacji systemu gospodarowania odpadami opakowaniowymi. Projekt dostosowuje polskie prawo do przepisów unijnych, w szczególności Rozporządzenia PPWR oraz Dyrektywy SUP.
Nowa ustawa ma na celu:
- pełne wdrożenie wymogów Unii Europejskiej w zakresie opakowań oraz odpadów opakowaniowych,
- zastąpienie dotychczasowych definicji wprowadzającego produkty w opakowaniach oraz wprowadzającego opakowania nową definicją producenta, obejmującej każdego wytwórcę, importera lub dystrybutora udostępniającego opakowania lub produkty w opakowaniach na terytorium państwa członkowskiego, niezależnie od przyjętej techniki sprzedaży,
- przeniesienie ciężaru finansowania systemu Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) z mieszkańców i samorządów na producentów,
- zwiększenie poziomu recyklingu oraz ograniczenie ilości powstających odpadów opakowaniowych,
- uproszczenie i automatyzację obowiązków sprawozdawczych oraz ewidencyjnych dla przedsiębiorców.
Nowy model ROP – co się zmieni?
Projekt ustawy zakłada odejście od modelu wielu organizacji odzysku opakowań (PRO) na rzecz jednego, centralnego podmiotu – Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW), który przejmie rolę PRO i będzie zarządzał środkami finansowymi pochodzącymi z nowego rodzaju opłaty tj. opłaty opakowaniowej.
Wysokość opłaty będzie różnicowana w zależności od rodzaju materiału opakowaniowego, z uwzględnieniem zasad ekomodulacji. Preferencyjne stawki przewidziano dla opakowań wielokrotnego użytku, co ma zachęcić producentów do projektowania bardziej zrównoważonych rozwiązań.
Producenci opakowań co do zasady realizują swoje obowiązki w zakresie ROP poprzez wniesienie opłaty opakowaniowej do NFOŚiGW. Jednak jeśli producent chce samodzielnie realizować obowiązki ROP (np. samodzielnie organizować zbieranie i recykling odpadów opakowaniowych, zamiast korzystać z systemu państwowego), musi uzyskać zezwolenie wydawane przez ministra właściwego do spraw klimatu.
Finansowanie i redystrybucja środków
Marszałkowie województw będą odpowiedzialni za kontrolę poprawności naliczania opłat oraz ich przekazywanie do NFOŚiGW. Fundusz z kolei będzie redystrybuował środki do gmin i innych podmiotów uczestniczących w systemie ROP. Gminy otrzymają wsparcie m.in. za utrzymanie systemu odbioru odpadów opakowaniowych oraz za każdą tonę odpadów poddanych recyklingowi.
Źródłem finansowania systemu będą wpływy z tytułu opłaty opakowaniowej, ponoszonej przez producentów co kwartał za każdy kilogram opakowań wprowadzanych na rynek. W okresie przejściowym (2026–2027) stawki będą stopniowo zwiększane, aby umożliwić pokrycie kosztów rekompensat dla gmin oraz przygotowanie do pełnego wdrożenia systemu. Od roku 2028 opłaty opakowaniowe mają pokrywać całkowite koszty funkcjonowania systemu ROP - przewidywana jest również likwidacja dotychczas obowiązującej opłaty produktowej.
Szacuje się, że opłatą opakowaniową objętych będzie około 140 tysięcy podmiotów, a wpływy budżetowe z tytułu opłaty opakowaniowej wyniosą ok. 40 mld zł w ciągu najbliższych 10 lat.
Terminy wejścia w życie
Ustawa częściowo miałaby wejść w życie już od 1 stycznia 2026 r., z okresem przejściowym na lata 2026–2027. Pełne wdrożenie nowego modelu ROP miałoby zaś nastąpić od 2028 roku.
Kary administracyjne
Projekt ustawy przewiduje administracyjne kary pieniężne za naruszenia przepisów dotyczących gospodarowania opakowaniami i odpadami opakowaniowymi oraz za nieprzestrzeganie obowiązków wynikających z rozporządzenia PPWR. Sankcje będą stosowane wobec podmiotów, które nie wywiążą się z obowiązków sprawozdawczych (w tym 150% stawki sankcyjnej opłaty opakowaniowej w przypadku, gdy producent, pomimo ciążącego na nim obowiązku, nie złożył kwartalnego sprawozdania ROP lub zaniżył raportowane wartości masy opakowań) , nie wniosą wymaganych opłat lub nie uzyskają wymaganych zezwoleń. Wysokość kar może sięgać nawet kilkuset tysięcy złotych – w zależności od rodzaju naruszenia, skali działalności oraz stopnia szkodliwości dla środowiska. Przewidziano również możliwość cofnięcia zezwolenia na prowadzenie działalności w zakresie ROP w przypadku rażących naruszeń.
Podsumowanie
Nowa ustawa o opakowaniach to największa od lat reforma systemu ROP w Polsce – dostosowuje prawo do wymogów UE i przenosi ciężar finansowania z mieszkańców na producentów. Jej wpływ obejmie wiele sektorów biznesu – od FMCG, e-commerce, retail, po przemysł – wprowadzając nowe obowiązki sprawozdawcze (realizowane za pośrednictwem bazy BDO), zmiany systemowe oraz opłatę opakowaniową (która z kolei może mieć wpływ na całość rozliczeń podatkowo-księgowych przedsiębiorstwa). W związku z tym firmy powinny już teraz rozpocząć analizę wpływu i przygotowania.
Autorzy:
