Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/2184 w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi znacząco zmienia podejście do bezpieczeństwa wody pitnej w całej Unii Europejskiej. Polska, jak wszystkie państwa członkowskie, zobowiązana była do transpozycji tej dyrektywy do 12 stycznia 2023 r., jednak dopiero teraz do Sejmu trafił projekt ustawy o zmianie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1606), który wprowadza te kluczowe zmiany.
Rozszerzenie zakresu regulacji - nowa definicja dostawcy wody
Jedną z fundamentalnych zmian wprowadzanych przez projekt jest znaczne rozszerzenie kręgu podmiotów objętych regulacją. Dotychczasowe przepisy koncentrowały się głównie na przedsiębiorstwach wodociągowo-kanalizacyjnych, podczas gdy nowelizacja wprowadza pojęcie "dostawcy wody" - znacznie szersze od dotychczasowych definicji.
Dostawcą wody zgodnie z projektem będzie każdy podmiot dostarczający wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi, w tym nie tylko przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne, ale także:
- spółki wodne
- gminy realizujące zadania zaopatrzenia w wodę bez wyodrębnienia przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjnego
- wspólnoty mieszkaniowe posiadające własne ujęcie wody
- podmioty prowadzące hurtową sprzedaż wody
- inne podmioty dostarczające wodę powyżej progu 10 m³ dziennie lub więcej niż 50 osobom
To rozszerzenie oznacza, że tysiące nowych podmiotów zostanie objętych obowiązkami ustawowymi dotyczącymi jakości wody, co stanowi istotną zmianę w dotychczasowym systemie regulacyjnym.
Podejście oparte na ryzyku - nowy standard bezpieczeństwa
Najważniejszą zmianą wprowadzaną przez projekt jest zastąpienie dotychczasowego systemu kontroli jakości wody kompleksowym podejściem opartym na zarządzaniu ryzykiem. Nowa regulacja wymaga od wszystkich dostawców wody przeprowadzania oceny ryzyka w trzech kluczowych obszarach:
- Ocena ryzyka w obszarze zasilania ujęcia wody - dostawcy będą musieli po raz pierwszy do 31 grudnia 2026 r., a następnie co 6 lat, przeprowadzać szczegółową analizę potencjalnych zagrożeń w obszarze poboru wody. Ocena ta musi uwzględniać identyfikację znaczących oddziaływań antropogenicznych oraz ich wpływ na stan wód.
- Ocena ryzyka w systemie zaopatrzenia w wodę - do 30 czerwca 2028 r. wszystkie systemy zaopatrzenia będą musiały przejść kompleksową ocenę ryzyka obejmującą proces ujmowania, uzdatniania, magazynowania i dystrybucji wody.
- Ocena ryzyka w wewnętrznych systemach wodociągowych - właściciele i zarządcy budynków będą zobowiązani do przeprowadzania analiz ryzyka w instalacjach wewnętrznych, ze szczególnym uwzględnieniem obiektów priorytetowych.
Nowe obowiązki dla wszystkich dostawców wody
Projekt znacząco rozszerza katalog obowiązków nie tylko dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, ale dla wszystkich dostawców wody. Kluczowe zmiany obejmują:
- Monitoring operacyjny i zgodności - wprowadzenie dwóch rodzajów monitoringu: operacyjnego (zapewniającego szybki wgląd w parametry eksploatacyjne) oraz zgodności (sprawdzającego spełnianie wymagań jakościowych w punktach zgodności).
- Monitoring substancji promieniotwórczych - nowy obowiązek systematycznego badania obecności substancji radioaktywnych w wodzie pitnej dla wszystkich dostawców.
- Badania parametrów z listy obserwacyjnej - dostawcy będą musieli monitorować dodatkowe substancje określone przez Komisję Europejską jako potencjalnie niebezpieczne.
- Informowanie konsumentów - wprowadzenie obowiązku regularnego, co najmniej rocznego, informowania odbiorców o jakości wody, cenach oraz zużyciu, w tym poprzez strony internetowe i aplikacje mobilne.
Ocena ryzyka w budynkach - nowe wymagania dla właścicieli
Szczególnie istotne zmiany dotyczą właścicieli i zarządców budynków, którzy będą zobowiązani do przeprowadzania oceny ryzyka w wewnętrznych systemach
wodociągowych. Ocenę może przeprowadzać wyłącznie osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje i zaświadczenie o ukończeniu specjalistycznego szkolenia.
Projekt definiuje obiekty priorytetowe, w których szczególnie rygorystyczne wymagania będą dotyczyć monitorowania bakterii Legionella i ołowiu. Do tej kategorii należą m.in. szpitale, hotele, zakłady karne oraz placówki opieki nad dziećmi do 6 lat.
Procedury odstępstw i kar administracyjnych
Nowa regulacja wprowadza bardziej restrykcyjne zasady udzielania odstępstw od wymagań jakościowych wody. Maksymalna liczba kolejnych odstępstw została ograniczona do dwóch, każde na okres maksymalnie 3 lat. Druga zgoda na odstępstwo wymaga dodatkowo przekazania informacji do Komisji Europejskiej.
Projekt przewiduje również system kar administracyjnych dla wszystkich dostawców wody oraz właścicieli budynków za nieprzestrzeganie nowych obowiązków.
Poprawa dostępu do wody pitnej
Implementacja dyrektywy wprowadza także nowe obowiązki dla gmin w zakresie zapewnienia powszechnego dostępu do wody pitnej. Wójtowie będą zobowiązani do identyfikacji osób bez dostępu lub o ograniczonym dostępie do wody, szczególnie wśród grup zagrożonych marginalizacją, oraz podejmowania działań na rzecz poprawy tej sytuacji.
Terminy wejścia w życie i okresy przejściowe
Ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, jednak kluczowe obowiązki mają być wprowadzane stopniowo, bo w przedziale lat 2026-2028, przewidując okres przygotowawczy dla przedsiębiorców.
Wyzwania dla wszystkich dostawców wody
Wprowadzane zmiany oznaczają konieczność znacznych dostosowań organizacyjnych i inwestycyjnych nie tylko dla przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych, ale dla wszystkich dostawców wody objętych nowymi przepisami. Szczególnym wyzwaniem dla mniejszych podmiotów, które dotychczas nie były objęte tak rygorystycznymi wymaganiami, będzie dostosowanie się do nowych standardów.
Wszystkie podmioty dostarczające wodę powinny już teraz rozpocząć przygotowania do implementacji nowych przepisów, przeprowadzić audyt swojej działalności pod kątem nowych wymagań oraz zaplanować niezbędne inwestycje i zmiany organizacyjne, aby zapewnić płynne przejście i uniknięcie potencjalnych kar administracyjnych.
Autorzy:
