ONZ: Negocjacje w sprawie międzynarodowej współpracy podatkowej nabierają tempa, ale kontrowersje budzi proponowany sposób podejmowania decyzji

Pierwsze kroki w kierunku Konwencji ONZ: W dniach 3-6 lutego 2025 roku, międzyrządowy komitet negocjacyjny ONZ (Komitet) odbył sesję w celu opracowania projektu Konwencji ONZ w sprawie Międzynarodowej Współpracy Podatkowej (Konwencja). To kontynuacja inicjatywy w obszarze podatków międzynarodowych, o której pisaliśmy w czerwcu ubiegłego roku. ONZ dąży do zakończenia negocjacji do 2027 r.

Skład Biura Komitetu 

Wśród najważniejszych decyzji podjętych przez Komitet znalazł się wybór Ramy Youssefa z Egiptu na stanowisko Przewodniczącego, Liselott Kanę z Chile na stanowisko Sprawozdawcy, a także 17 Wiceprzewodniczących, tworząc tym samym skład Biura Komitetu. Skład Biura przedstawiono poniżej w tabeli: 

Pierwsze protokoły 

W dalszej części sesji Komitet zdecydował o wyborze "zapobiegania i rozstrzygania sporów podatkowych" jako tematu protokołu, który ma być negocjowany równocześnie z Konwencją. Temat "opodatkowanie dochodów uzyskanych z usług transgranicznych w coraz bardziej scentralizowanej i zglobalizowanej gospodarce cyfrowej" wybrano jako przedmiot drugiego takiego protokołu.  

Innymi kluczowymi tematami, które będą stanowić przedmiot przyszłych protokołów, mają być: opodatkowanie cyfrowej gospodarki, środki przeciwko nielegalnym przepływom finansowym związanym z podatkami oraz rozwiązywanie problemu unikania i uchylania się od opodatkowania przez osoby o wysokich dochodach. Na liście znajdują się też kwestie współpracy podatkowej w zakresie wyzwań środowiskowych, wymiany informacji w celach podatkowych, wzajemnej pomocy administracyjnej w sprawach podatkowych oraz szkodliwych praktyk podatkowych. 

Kontrowersje wokół procesu decyzyjnego 

Jednym z najbardziej kontrowersyjnych punktów dyskusji był proces decyzyjny. Kraje rozwinięte opowiadały się za konsensusem, a kraje rozwijające się i wschodzące wolały zwykłą większość. Komitet zdecydował o stosowaniu zasady zwykłej większości głosów w procesie negocjacji Konwencji, z zachowaniem standardowych procedur głosowania Zgromadzenia Ogólnego ONZ. Decyzje w kwestiach merytorycznych związanych z protokołami będą natomiast podejmowane większością dwóch trzecich głosów. 

Sprzeciw Stanów Zjednoczonych 

Takie ustalenia sesji organizacyjnej spotkały się ze sprzeciwem Stanów Zjednoczonych, które pierwszego dnia sesji wycofały się z negocjacji, deklarując, że będą sprzeciwiać się wszelkim płynącym z nich konkluzjom. Głównymi argumentami USA były kwestie suwerenności podatkowej oraz obawy związane z zastosowaniem zwykłej większości głosów w procesie decyzyjnym. 

Zastrzeżenia innych państw 

Choć żaden kraj nie odpowiedział na apel Stanów Zjednoczonych o wycofanie się z negocjacji, Japonia i Izrael odcięły się od decyzji podjętych podczas sesji organizacyjnej, wskazując na zastrzeżenia dotyczące jej wyników, zwłaszcza w odniesieniu do procesu decyzyjnego. Japonia zapowiedziała również, że ponownie oceni zasadność swojego zaangażowania w tę inicjatywę. Polska, reprezentująca 27 państw członkowskich Unii Europejskiej jako kraj sprawujący obecnie prezydencję w UE, skrytykowała wyniki sesji i brak jasności w organizacji pracy. Szwajcaria zwróciła uwagę na potencjalne ryzyko powstania rozdrobnionego systemu podatkowego w przypadku braku wystarczającej zgodności dla propozycji, dołączając do apelu kilku innych rozwiniętych krajów i Unii Europejskiej o to, aby konsensus był normą, a nie wyjątkiem w procesie negocjacyjnym. Mimo tych zastrzeżeń, kraje te zobowiązały się (przynajmniej na razie) do kontynuowania działań. 

Następne kroki 

Komitet zgodził się na przeprowadzenie trzech merytorycznych spotkań rocznie, planując zakończenie negocjacji dotyczących Konwencji i dwóch protokołów wstępnych do końca 2027 r.  

Aby osiągnąć deklarowany cel, jakim jest uczynienie międzynarodowej współpracy podatkowej bardziej inkluzywną i skuteczną, Konwencja oraz związane z nią protokoły musiałyby zostać ratyfikowane przez znaczną większość krajów, w tym kraje rozwinięte.