Nowe ramy pomocy państwa - kluczowe założenia CISAF

25 czerwca 2025 r. Komisja Europejska przyjęła nowe ramy środków pomocy państwa na rzecz wsparcia Paktu dla czystego przemysłu. Dokument ten, określany jako Clean Industrial State Aid Framework (CISAF), ustanawia kompleksowe zasady udzielania pomocy publicznej przez Państwa Członkowskie Unii Europejskiej w celu wspierania procesów transformacji przemysłowej w kierunku neutralności klimatycznej. Ramy będą obowiązywać do końca 2030 roku i zastępują dotychczasowe Tymczasowe Ramy Kryzysowe (TCTF). 

Wprowadzenie CISAF 

Przyjęte przez Komisję Europejską ramy CISAF (szerzej pisaliśmy o nich w poprzednim artykule) stanowią uzupełnienie dotychczasowych zasad pomocy państwa, oferując państwom członkowskim możliwość zastosowania uproszczonych i bardziej elastycznych ścieżek wsparcia dla projektów przyspieszających zieloną transformację. Nowe instrumenty nie znoszą wcześniejszych wytycznych (takich jak CEEAG czy GBER), lecz współistnieją z nimi – co daje większą swobodę projektowania programów pomocowych. 

Środki pomocowe 

W ramach CISAF przewidziano różne typy środków pomocowych, które – pod warunkiem spełnienia odpowiednich kryteriów – mogą zostać uznane za zgodne z rynkiem wewnętrznym na podstawie art. 107 ust. 3 lit. c TFUE. Komisja wyraźnie wskazuje, że wsparcie musi mieć charakter zachęcający, nie może dotyczyć działań obowiązkowych z mocy prawa i powinno służyć celom Paktu dla czystego przemysłu. Wśród dostępnych narzędzi pomocowych wyróżnia się pięć kluczowych kategorii: 

1. Przyspieszenie wprowadzania energii odnawialnej i paliw niskoemisyjnych – pomoc może być przyznawana na nowe inwestycje w produkcję i magazynowanie energii odnawialnej oraz paliw niskoemisyjnych, w tym RFNBO. Wsparcie może być udzielane jest w ramach programów z określonym budżetem, musi obejmować także małe projekty (do 1 MW) i przewidywać kary za opóźnienia. Projekty muszą być ukończone w 48 miesięcy. Pomoc można przyznać przetargowo lub administracyjnie.  
2. Tymczasowe obniżenie cen energii - państwa członkowskie mogą przyznawać pomoc w formie czasowej obniżki cen energii elektrycznej dla odbiorców energochłonnych z sektorów szczególnie narażonych na ryzyko relokacji poza UE. Warunkiem jest, by beneficjenci zobowiązali się do inwestycji wspierających zieloną transformację – np. przejścia na OZE lub zwiększenia efektywności energetycznej. Pomoc musi być udzielana na podstawie obiektywnych, szerokich i niedyskryminujących kryteriów oraz zachowywać efekt zachęty. Obowiązuje maksymalny trzyletni okres wsparcia, a płatności muszą nastąpić najpóźniej do końca 2030 r.  
3. Dekarbonizacja przemysłu - pomoc może być udzielana na inwestycje, które znacznie ograniczają emisje gazów cieplarnianych lub zużycie energii w przemyśle. Możliwe jest również wsparcie projektów w obszarze gospodarki o obiegu zamkniętym i biogospodarki. Wsparcie musi przynosić realny efekt środowiskowy, mierzony np. oszczędnością energii lub redukcją emisji na poziomie co najmniej 80% oczekiwanego rezultatu. Projekty muszą osiągnąć pełną operacyjność w ciągu 60 miesięcy, a programy pomocowe muszą przewidywać system sankcji za niespełnienie warunków. Niedozwolone jest wspieranie instalacji opartych na paliwach kopalnych, z wyjątkiem gazu przy spełnieniu dodatkowych warunków.  
4. Przyspieszona amortyzacja - Komisja dopuszcza pomoc w formie przyspieszonej amortyzacji dla podmiotów nabywających lub dzierżawiących urządzenia wykorzystujące czyste technologie. Pomoc ta polega na możliwości jednorazowego zaliczenia wydatków inwestycyjnych do kosztów podatkowych. Aktywa muszą być nowe, podlegać amortyzacji, być nabyte na warunkach rynkowych i związane z działalnością beneficjenta przez minimum 5 lat (lub 3 lata w przypadku MŚP). Rozwiązanie to nie wymaga obliczania ekwiwalentu dotacji brutto i może być stosowane łącznie z innymi formami pomocy.  
5. Inwestycje prywatne - państwa członkowskie mogą stosować mechanizmy wsparcia ograniczające ryzyko prywatnych inwestycji związanych z zieloną transformacją, biogospodarką lub infrastrukturą energetyczną. Pomoc może przybrać formę kapitału, pożyczek lub gwarancji kierowanych do funduszy inwestycyjnych lub spółek celowych. 

Obowiązki sprawozdawcze 

W ramach nowych zasad państwa członkowskie zobowiązane są do zapewnienia pełnej przejrzystości udzielanej pomocy. W szczególności muszą publikować informacje o każdej pomocy przekraczającej 100 tys. euro – w terminie sześciu miesięcy od jej przyznania (a w przypadku ulg podatkowych – w ciągu roku od złożenia deklaracji).  

Dodatkowo Państwa Członkowskie mają obowiązek składania Komisji sprawozdań rocznych oraz prowadzenia szczegółowych rejestrów dotyczących udzielonej pomocy.  

Podsumowanie  

CISAF stanowi istotne narzędzie wspierające zrównoważony rozwój i konkurencyjność Unii Europejskiej w obliczu wyzwań związanych z transformacją energetyczną. Zostały określone jasne zasady pomocy publicznej, umożliwiające realizację ambitnych celów związanych z dekarbonizacją przemysłu i wytwarzaniem czystych technologii. Dodatkowo, uproszczenie procedur oraz nowe mechanizmy wsparcia dla inwestycji w kluczowe technologie dają państwom członkowskim większą elastyczność w realizacji celów transformacyjnych.