Clean Industrial Deal – podsumowanie kluczowych założeń

Minęły już dwa miesiące od ogłoszenia przez Komisję Europejską pakietu legislacyjnego Omnibus, którego kluczowym elementem jest Clean Industrial Deal – kompleksowy plan wspierający dekarbonizację europejskiego przemysłu, rozwój technologii niskoemisyjnych oraz wzmocnienie konkurencyjności gospodarki UE. W niniejszym artykule podsumowujemy najważniejsze założenia inicjatywy oraz sprawdzamy, jakie działania są już podejmowane i które elementy czekają na wdrożenie w najbliższych miesiącach. 

Clean Industrial Deal opiera się na sześciu filarach, które mają zapewnić Europie trwałą przewagę przemysłową w erze transformacji klimatycznej. Są to:  

• przystępna cenowo energia,  

• rozwój rynków zbytu dla produktów niskoemisyjnych,  

• finansowanie transformacji,  

• gospodarka o obiegu zamkniętym,  

• dostęp do rynków światowych oraz  

• kompetencje niezbędne do sprawiedliwej transformacji. 

W każdym z tych obszarów Komisja planuje konkretne działania – zarówno legislacyjne, jak i finansowe – mające umożliwić przedsiębiorstwom szybsze przechodzenie na technologie niskoemisyjne. Szczególne miejsce zajmują tu różnego rodzaju zachęty – zarówno podatkowe, jak i finansowe – które mają wspierać inwestycje w czyste technologie oraz eliminować przewagę paliw kopalnych nad rozwiązaniami niskoemisyjnymi. 

Założenia sześciu filarów Clean Industrial Deal 

Komisja Europejska wskazuje sześć kluczowych obszarów, które mają tworzyć fundament dla zielonej transformacji europejskiego przemysłu: 

1. Przystępna cenowo energia - Komisja planuje działania mające na celu obniżenie kosztów energii elektrycznej dla przemysłu, w szczególności poprzez zmniejszenie poziomu opodatkowania. Zapowiedziano wydanie rekomendacji dotyczących efektywnego sposobu ograniczania tych obciążeń oraz opracowanie wytycznych w sprawie ujednoliconego modelu ustalania taryf sieciowych, które mogłyby stać się podstawą przyszłych regulacji. 
2. Rynki zbytu dla produktów niskoemisyjnych - Komisja planuje stworzenie korzystnych warunków dla rozwoju popytu na produkty niskoemisyjne, m.in. poprzez zaproponowanie dobrowolnych etykiet emisyjnych, które pomogą producentom wyróżnić się na rynku. Etykiety te mogłyby być wykorzystywane przez państwa członkowskie jako element systemów wsparcia i zachęt. W IV kwartale 2025 r. planowane jest przedstawienie projektu Industrial Decarbonisation Accelerator Act, który określi kryteria odporności i zrównoważenia w kluczowych sektorach przemysłowych. 
3. Finansowanie transformacji - Komisja zapowiada mobilizację publicznych i prywatnych środków finansowych w celu wsparcia dekarbonizacji przemysłu. Do głównych inicjatyw należy powołanie Industrial Decarbonisation Bank (planowane na II kwartał 2026 r.) z budżetem 100 mld euro, uruchomienie pilotażowego mechanizmu aukcyjnego o wartości 1 mld euro w 2025 r. oraz utworzenie Funduszu Konkurencyjności UE.  
4. Gospodarka o obiegu zamkniętym - Komisja planuje działania wspierające recykling, ponowne wykorzystanie materiałów oraz rozwój rynku dla surowców wtórnych. Szczególny nacisk położono na ograniczenie tzw. zaszytego opodatkowania, które utrudnia ponowny obrót produktami używanymi. W tym celu zapowiedziano przegląd przepisów dotyczących opodatkowania produktów z drugiej ręki oraz inne rozwiązania mające na celu zwiększenie przejrzystości i opłacalności transakcji w gospodarce cyrkularnej.  
5. Globalne rynki i partnerstwa międzynarodowe - Komisja planuje rozwój mechanizmów chroniących europejski przemysł przed zakłóceniami konkurencji ze strony podmiotów spoza UE. W III kwartale 2025 r. przewidziano przegląd mechanizmu CBAM (Carbon Border Adjustment Mechanism), którego celem będzie m.in. rozważenie rozszerzenia jego zakresu na emisje pośrednie, produkty przetworzone oraz kolejne sektory objęte systemem handlu emisjami.  
6. Kompetencje i zatrudnienie - Komisja Europejska planuje działania mające na celu wspieranie inwestycji w rozwój kompetencji, przekwalifikowanie pracowników oraz tworzenie jakościowych miejsc pracy w sektorach związanych z czystą gospodarką. Szczególny nacisk ma być położony na ułatwienia w udzielaniu pomocy publicznej na cele związane z zatrudnieniem i edukacją, zwłaszcza w regionach i branżach najbardziej narażonych na skutki transformacji. 

Zachęty podatkowe wspierające transformację przemysłową 

Polityka podatkowa została wskazana jako jedno z kluczowych narzędzi realizacji celów Clean Industrial Deal. Komisja Europejska zwraca uwagę, że obecne regulacje podatkowe w Państwach Członkowskich powinny zostać dostosowane w taki sposób, aby premiować przedsiębiorstwa inwestujące w czyste technologie i wspierać dekarbonizację przemysłu, szczególnie w sektorach strategicznych.  

Wśród najważniejszych rozwiązań zapowiedzianych przez Komisję znajdują się: 

1. Zachęty podatkowe dla strategicznych sektorów - Komisja rekomenduje Państwom Członkowskim stworzenie korzystniejszych warunków podatkowych dla firm działających w energochłonnych branżach, które jednocześnie podejmują działania na rzecz redukcji emisji CO₂. W szczególności Państwa Członkowskie powinny rozważyć obniżenie opodatkowania energii elektrycznej – a w określonych przypadkach nawet całkowite jego zniesienie – jako formę wsparcia dla przedsiębiorstw inwestujących w efektywność energetyczną i transformację technologiczną. Komisja planuje również wydanie rekomendacji zawierającej wskazówki dotyczące efektywnego i kosztowo uzasadnionego obniżania podatków w tym obszarze. 
2. Zachęty podatkowe dla przedsiębiorstw inwestujących w czyste technologie - Zgodnie z zapowiedziami Komisji, Państwa Członkowskie będą mogły wprowadzić przyspieszoną amortyzację środków trwałych wykorzystywanych w działalności związanej z niskoemisyjną infrastrukturą. Ma to na celu ułatwienie firmom podejmowania decyzji inwestycyjnych, szczególnie w obszarach takich jak odnawialne źródła energii, modernizacja zakładów przemysłowych czy wdrażanie technologii ograniczających emisje.  
3. Planowany przegląd zasad opodatkowania VAT wspierających gospodarkę cyrkularną - W ramach zapowiadanej inicjatywy Komisja planuje zająć się problemem tzw. „zaszytego VAT-u” w transakcjach dotyczących produktów używanych. Celem tych działań jest ograniczenie barier podatkowych dla ponownego wykorzystania materiałów i poprawa opłacalności recyklingu. Planowany przegląd przepisów ma objąć m.in. uproszczenie rozliczeń VAT w obrocie produktami z drugiego obiegu oraz ułatwienia w zakresie handlu materiałami wtórnymi. 

Finansowanie przemysłowej transformacji – Innovation Fund i Bank Dekarbonizacji 

Komisja Europejska planuje zwiększenie roli Innovation Fund jako kluczowego narzędzia wspierającego dekarbonizację przemysłu i rozwój czystych technologii. W 2025 r. z funduszu zostanie przeznaczone 6 mld euro na projekty związane m.in. z technologiami wodorowymi, produkcją baterii, przemysłem niskoemisyjnym i wsparciem banku wodorowego. Dodatkowe możliwości finansowania mają zyskać projekty oznaczone Sovereignty Seal, dla których Komisja planuje uproszczenie procedur notyfikacyjnych w zakresie pomocy publicznej oraz lepszą koordynację finansowania krajowego i unijnego. 

W ramach szerszej strategii powołany ma zostać Industrial Decarbonisation Bank z planowanym budżetem 100 mld euro, finansowany z Innovation Fund, przychodów z EU ETS oraz środków w ramach reformowanego programu InvestEU. Instytucja ta ma wspierać inwestycje w technologie o wysokim potencjale redukcji emisji. Już w 2025 r. planowane jest uruchomienie pilotażowej aukcji o wartości 1 mld euro, która ma stanowić pierwszy krok w kierunku pełnego uruchomienia działalności Banku. 

Konsultacje nad nowymi ramami pomocy publicznej – CISAF 

W marcu 2025 r. Komisja Europejska ogłosiła rozpoczęcie konsultacji nad projektem nowych ram pomocy państwa (CISAF), które mają wspierać realizację Clean Industrial Deal. Projekt ma na celu ułatwienie finansowania inwestycji związanych z transformacją przemysłową i dekarbonizacją, zapewniając jednocześnie większą przewidywalność i stabilność dla przedsiębiorstw. Konsultacje są otwarte do 25 kwietnia 2025 r., a finalna wersja regulacji ma zostać przyjęta w czerwcu 2025 r. 

Projekt CISAF zastąpi obowiązujące obecnie Temporary Crisis and Transition Framework (TCTF) i będzie obowiązywać do końca 2030 r. Jego głównym celem jest uproszczenie procedur oraz przyspieszenie wdrażania pomocy państwa w kluczowych sektorach związanych z zieloną transformacją. Nowe regulacje przewidują m.in.: 

• Wsparcie dla odnawialnych źródeł energii – uproszczone procedury przetargowe dla inwestycji w energię odnawialną i magazynowanie energii, a także możliwość bezprzetargowego wsparcia mniej rozwiniętych technologii, np. wodoru odnawialnego. 

• Ułatwienia dla dekarbonizacji przemysłu – wsparcie inwestycji w technologie niskoemisyjne zarówno poprzez przetargi, jak i bezpośrednie dofinansowanie. 

• Rozwój produkcji czystych technologii – możliwość wsparcia produkcji baterii, paneli fotowoltaicznych, turbin wiatrowych, pomp ciepła, elektrolizerów oraz technologii związanych z wychwytem i składowaniem CO2. Projekt przewiduje także mechanizmy wyrównywania konkurencji wobec wsparcia oferowanego w krajach spoza UE. 

• Mechanizmy ograniczające ryzyko inwestycyjne – państwa członkowskie będą mogły wdrażać narzędzia zmniejszające ryzyko dla inwestycji prywatnych w odnawialne źródła energii, dekarbonizację przemysłu oraz infrastrukturę energetyczną. 

Obecnie Komisja Europejska zbiera opinie na temat projektu CISAF od państw członkowskich oraz innych zainteresowanych podmiotów. Zgodnie z planami Komisji, po zakończeniu konsultacji CISAF zostanie ostatecznie sformułowane i przyjęte w czerwcu 2025 r. 

Na bieżąco będziemy śledzić działania Komisji Europejskiej i informować o wprowadzanych rozwiązaniach oraz ich praktycznych konsekwencjach.