Założenia Programu „Horyzont Europa”

„Horyzont Europa” (Program) jest unijnym programem ramowym w zakresie badań naukowych i innowacji, realizowanym w latach 2021-2027 i stanowi kontynuację pilotażowego programu „Horyzont 2020” realizowanego w ubiegłej perspektywie finansowej.

Program „Horyzont Europa” ma na celu:

• wzmocnienie bazy naukowej i technologicznej UE oraz europejskiej przestrzeni badawczej;
• zwiększenie europejskich zdolności w zakresie innowacji, konkurencyjności i liczby miejsc pracy;

• realizację priorytetów obywateli oraz utrzymanie naszego modelu społeczno-gospodarczego i związanych z nim wartości.

11 grudnia 2020 r. instytucje UE zawarły porozumienie polityczne, w ramach którego ustalono budżet Programu na kwotę 95,5 mld EUR (w tym 5,4 mld EUR z instrumentu NextGenerationEU). Naszym zdaniem niniejsza alokacja stanowi kwotę zapewniającą potencjalnie ogromne możliwości rozwojowe dla przedsiębiorstw i jednostek naukowych w zakresie tworzenia i/lub rozwijania innowacji, a także prowadzenia badań naukowych 

Struktura Programu

Horyzont Europa jest jednym z kluczowych instrumentów UE służących do kierowania i przyspieszania odbudowy, gotowości i odporności Europy w kontekście nowej europejskiej przestrzeni badawczej w zakresie badań oraz innowacji. Program ma na celu wzmocnienie bazy wiedzy poprzez pionierskie badania, pobudzenie przełomowych innowacji oraz wsparcie rozwoju i demonstrację innowacyjnych rozwiązań.

Program składa się z trzech głównych, wspierających się obszarów badawczych zwanych „filarami”:

1. „Doskonała baza naukowa” – mająca na celu wzmocnienie jakości bazy naukowej UE i podniesienie konkurencyjności badań naukowych oraz innowacji w skali globalnej. 
2. „Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa” – obejmuje badania oparte na współpracy dotyczącej wyzwań społecznych, przed którymi stoi Europa, a także wzmacnianie potencjału technologicznego i przemysłowego poprzez klastry tematyczne.
3. „Innowacyjna Europa” – wykorzystanie nauki, MŚP i start-upów w kierunku konkurowania na światowych rynkach coraz bardziej definiowanych przez nowe technologie. W ramach niniejszego filaru została wdrożona nowa inicjatywa – Europejska Rada ds. Innowacji (EIC), o której szerzej w nadchodzącym artykule naszego autorstwa.

Ww. filary tworzą potężny i zrównoważony zestaw działań, które w połączeniu z działaniami na poziomie krajowym i regionalnym oddziałują na szeroki zakres potrzeb w zakresie zaawansowanej nauki i technologii. 

Co ciekawe, filary zostały uzupełnione poprzez dodatkowy komponent – „Szersze uczestnictwo i wzmacnianie europejskiej przestrzeni badawczej”, który dzieli się na 2 obszary: 

• zapewnianie szerszego uczestnictwa i rozpowszechnianie doskonałości;
• zreformowanie i usprawnienie europejskiego systemu badań naukowych i innowacji.

Działania podejmowane w ramach programu „Horyzont Europa” są z natury zorientowane na przyszłość, budują umiejętności w perspektywie długoterminowej, koncentrują się na nauce, technologii, badaczach i innowacjach nowej generacji oraz wspierają wschodzące talenty nie tylko z całej Unii i krajów stowarzyszonych, ale również z całego świata.

Nowości w Programie

Względem „Horyzontu 2020” w Programie zostały wdrożone następujące, nowe obszary:

• Europejska Rada ds. Innowacji – której zadaniem będzie wsparcie innowacji o przełomowym znaczeniu. W ramach inicjatywy EIC oferowane będą instrumenty dotacyjne i finansowanie mieszane.

• Misje w zakresie badań naukowych i innowacji – obszary ukierunkowane na wzrost oddziaływania i zaangażowania obywateli poprzez poszczególne misje, tj. Przystosowanie się do zmiany klimatu, w tym do transformacji społecznej, Rak, Neutralne dla klimatu i inteligentne miasta, Zdrowe oceany, morza, wody przybrzeżne i śródlądowe, Zdrowie gleby i żywności. Misje będą programowane w ramach filaru „Globalne wyzwania i europejska konkurencyjność przemysłowa.

• Większe możliwości stowarzyszania – ze względu na chęć wzmocnienia współpracy międzynarodowej wprowadzono ukierunkowane, intensywniejsze i wspólne działania (inicjatywy przewodnie, wspólne konkursy) mające  na celu sprostanie globalnym wyzwaniom społecznym.
• Polityka otwartej nauki – obejmująca obowiązkowy otwarty dostęp do publikacji, a także zapewniony wolny dostęp do danych badawczych.
• Nowe podejście do partnerstw – charakteryzujące się prostą strukturą i spójnym podejściem.   
• Rozpowszechnianie doskonałości – obejmuje m.in. promowanie uczestnictwa, ułatwianie powiązań w zakresie współpracy, wkład w zmniejszenie przepaści w obszarze badań naukowych i innowacji.

Podsumowanie

Program „Horyzont Europa” wspiera wprowadzanie innowacyjnych badań naukowych na rynek, dzięki czemu pozytywnie oddziałuje na wzrost poziomu innowacyjności wśród europejskich podmiotów. Program stanowi podstawę nie tylko do rozwoju kompetencji naukowców czy zacieśniania współpracy między przemysłem a środowiskiem akademickim, ale również kształtuje silną i zrównoważoną gospodarkę europejską, która służy poszczególnym jej regionom.

Alokacja Programu stanowiąca niebagatelną sumę blisko 100 mld EUR, w naszej ocenie, może stanowić istotny potencjał do rozwoju innowacyjności polskich przedsiębiorców w ramach realizowania prac B+R, a także umożliwi badaczom komercyjne zastosowanie osiągniętych wyników badań naukowych.