Wciąż nie ma decyzji co do ostatecznego kształtu budżetu dla funduszy strukturalnych w perspektywie finansowej na lata 2021-2027. Zgodnie ze wstępnymi założeniami finansowymi, które jednak wciąż są przedmiotem negocjacji, do Polski z budżetu unijnego w latach 2021-2027 może trafić ok. 64,4 mld EUR. Na obecnym etapie nie wiadomo natomiast jaka część z tej kwoty będzie dedykowana bezpośrednio polskim przedsiębiorstwom w formie dotacji czy w innych formach wsparcia a jaka na inne inicjatywy, np. związane z rozwojem infrastruktury transportowej.
Potencjalne obszary wsparcia przedsiębiorstw ze środków UE można wstępnie określić na podstawie największych wyzwań wskazywanych przez UE, celów strategicznych Wspólnoty i celów krajowych, sformułowanych w raportach krajowych przygotowanych przez Komisję Europejską dla każdego z krajów członkowskich. Wśród celów zdefiniowanych dla Polski, które można odnieść do szerokiej działalności polskich przedsiębiorstw, wymienia się m.in. zwiększenie potencjału w zakresie B+R+I oraz wykorzystania zaawansowanych technologii, zwiększenie konkurencyjności i umiędzynarodowienia MŚP, cyfryzację, transformację przemysłową, zwiększenie udziału niskoemisyjnej i ekologicznej produkcji energii oraz zmniejszenie zużycia energii.
Na podstawie tak postawionych celów należy spodziewać się, że obszary wsparcia dla Polski w przyszłej perspektywie będą co do zasady zbliżone do obszarów wspieranych obecnie. Prawdopodobnie zmianom podlegać będą przede wszystkim akcenty wsparcia kierowanego dla poszczególnych obszarów oraz wielkość strumieni im dedykowanych.
Mając na uwadze informacje płynące z UE i od przedstawicieli rządu, należy się spodziewać, że największy potencjał do uzyskania wsparcia będą miały projekty przedsiębiorstw w zakresie tworzenia i wdrażania innowacji oraz projekty przyczyniające się do zmniejszenia presji środowiskowej.
Innowacje w przedsiębiorstwach
Z zapowiedzi rządu ws. kierunków polityki innowacyjnej, w przyszłej perspektywie finansowej przedsiębiorstwa będą mogły liczyć na wsparcie:
- Projektów B+R wraz z komponentami wdrożeniowymi,
- Podnoszenia kompetencji pracowników w obszarach niezbędnych do realizacji innowacyjnych inwestycji,
- W obszarach związanych z cyfryzacją, robotyzacją i automatyzacją przedsiębiorstw.
Wsparcie będzie kierowane zarówno do czempionów B+R jak i podmiotów z nikłym doświadczeniem B+R, tak małych, jak i dużych przedsiębiorstw. W obszarze innowacyjności wysoką wagę będą miały takie obszary jak przemysł 4.0 oraz nowe technologie zwiększające automatyzację i robotyzację polskiej gospodarki, cyfryzacja firm, rozwój sztucznej inteligencji.
Ochrona środowiska
Mając na uwadze priorytety rozwojowe Wspólnoty oraz cele stawiane Polsce, należy oczekiwać, że podobnie do obecnych programów wsparcia, również w ramach perspektywy finansowej na lata 2021-2027 polscy przedsiębiorcy będą mogli liczyć na wsparcie projektów związanych z OZE, efektywnością energetyczną, tworzeniem i implementacją nowych czystszych technologii i procesów, inwestycjami w gospodarkę o obiegu zamkniętym.
Patrząc na formy wsparcia tego obszaru w obecnej perspektywie należy spodziewać się, że część z dostępnych funduszy może być alokowana w formie instrumentów zwrotnych, co będzie prawdopodobnie dotyczyło przede wszystkim dużych przedsiębiorstw.
Ochrona środowiska zdaje się przyjmować miano głównego celu w nowej perspektywie finansowej. Dokumentem nadającym najwyższy priorytet temu obszarowi jest strategia Zielony Ład Europejski, która stawia cel osiągnięcia neutralności klimatycznej kontynentu europejskiego do 2050 r. Na jego realizację ma zostać przeznaczone nawet 25% przyszłego budżetu UE.
Strategia ta, oprócz większego niż dotychczas ukierunkowania funduszy dystrybuowanych na poziomie krajów na inwestycje związane z obniżeniem presji środowiskowej, wprowadza Mechanizm sprawiedliwej transformacji opiewający nawet na 100 mld EUR. Mechanizm kierowany będzie w szczególności do regionów, w których gospodarka opiera się w dużym stopniu na działalności powodującej wysokie emisje. Mechanizm ten nie będzie częścią a uzupełnieniem funduszy strukturalnych, co w rzeczywistości oznacza dodatkowe środki na cele związane z ochroną środowiska dla krajów członkowskich.
Mechanizm będzie składał się z kilku narzędzi finansowych wspierających inicjatywy w zakresie czystej gospodarki - Instrument pożyczkowy Europejskiego Banku Inwestycyjnego dla sektora publicznego, Program sprawiedliwej transformacji (gwarancje bankowe dla prywatnych inwestorów), Fundusz sprawiedliwej transformacji (dotacje w ramach funduszu spójności). Budżet samego Funduszu sprawiedliwej transformacji – potencjalnie najkorzystniejszego narzędzia w tym zestawieniu, gdyż oferowanego w formie dotacji – ma wynosić 7,5 mld EUR, z czego do Polski może trafić nawet 26% tej kwoty tj. ok. 2 mld EUR.
****
Konkretniejsze informacje na temat nowej perspektywy finansowej powinniśmy poznać po zaplanowanym na czerwiec szczycie unijnym.
Na dzień dzisiejszy wydaje się, że możliwe są znaczne zmiany dotychczasowych założeń budżetowych zarówno w zakresie planowanych wielkości środków dedykowanych poszczególnym krajom jak i potencjalnie w zakresie ich przeznaczenia. Głównym powodem tych zmian będzie obecna sytuacja epidemiologiczna, która stanowi nowe wyzwanie dla UE rzutujące na unię w kolejnych latach. Już dziś mówi się o potrzebie wygospodarowania dodatkowych środków na rzecz odbudowy gospodarki po kryzysie. Dyskutowany jest nowy fundusz odbudowy, dla którego rozpatrywane są różne koncepcje funkcjonowania. Obejmują one zarówno wygospodarowanie środków na odbudowę kosztem funduszy na politykę spójności, jak również rozwój celów tej polityki o cele związane z odbudową po kryzysie poprzez przeznaczenie dodatkowych środków dla jej realizacji.
Niezależnie od koncepcji ostatecznie przyjętej, może się okazać, że zmiany w budżecie UE na przyszłe lata mogą dać przedsiębiorstwom różnej wielkości nowe możliwości finansowania projektów np. związanych z rozwojem mocy wytwórczych, mających na celu wzmocnienie przemysłu Wspólnoty.
Autorzy:
