W połowie lipca br. ukazał się komunikat Komisji Europejskiej dotyczący dalszych losów programu Horyzont Europa w nowej perspektywie finansowej na lata 2028-2034. Komisja proponuje podwojenie budżetu programu ramowego w zakresie badań i innowacji aż do 175 miliardów euro. Nowy program Horyzont Europa ma jeszcze bardziej zwiększyć konkurencyjność Europy i finansować rozwiązania, które odpowiadają realnym wyzwaniom dzisiejszego świata: od sztucznej inteligencji wspierającej lekarzy, przez satelity chroniące rolników, po czystsze i inteligentniejsze sposoby przemieszczania się, życia i pracy.
Jak będzie wyglądać nowa struktura programu Horyzont Europa?
Program został podzielony na cztery filary:
- Filar I: Doskonałość naukowa
Ten filar koncentruje się na umacnianiu potencjału naukowego Unii Europejskiej poprzez wspieranie wybitnych badaczy i przyciąganie talentów z całego świata. Obejmuje działania takie jak granty Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC), programy mobilności naukowców Marii Skłodowskiej-Curie oraz badania wspierające polityki UE realizowane przez Wspólne Centrum Badawcze. ERC zostanie rozbudowana, by skuteczniej wspierać przełomowe projekty badawcze i promować Europę jako atrakcyjne miejsce do prowadzenia badań.
- Filar II: Konkurencyjność i społeczeństwo
Celem tego filaru jest wspieranie wspólnych działań badawczo-innowacyjnych w obszarach kluczowych dla społeczeństwa i gospodarki. Skupia się na wzmacnianiu pozycji UE w takich dziedzinach jak zielona transformacja, technologie cyfrowe, obronność, przemysł i sektor kosmiczny — we współpracy z Europejskim Funduszem Konkurencyjności. W jego ramach realizowane będą również misje UE oraz inicjatywa Nowy Europejski Bauhaus.
- Filar III: Innowacje
Ten filar ma na celu rozwój innowacyjnych rozwiązań w Europie — od nowych produktów i usług po modele biznesowe. Europejska Rada ds. Innowacji (EIC) zostanie wzmocniona, by etapowo wspierać ryzykowne, przełomowe projekty, w tym startupy działające w obszarze obronności i technologii podwójnego zastosowania.
- Filar IV: Europejska Przestrzeń Badawcza
Filar ten wspiera budowę spójnej Europejskiej Przestrzeni Badawczej (ERA), promując wysoką jakość badań i ich wpływ społeczno-gospodarczy. Uwzględnia również zreformowany komponent poszerzający udział mniej reprezentowanych regionów oraz nowy element — wsparcie dla rozwoju i utrzymania infrastruktury badawczej i technologicznej.
Pod kątem administracyjno – formalnym, wdrożenie programu ma zostać uproszczone — przewiduje się m.in. łatwiejsze formy wsparcia, mniejszą liczbę tematów oraz szybsze przejście od zakończenia naboru do podpisania umowy grantowej.
Czym są inicjatywy przełomowe („moonshot projects”) w nowej wersji Horyzontu Europa?
Program Horyzont Europa, ściśle powiązany z Europejskim Funduszem Konkurencyjności, będzie dysponował również środkami na realizację ambitnych projektów przełomowych – tzw. "moonshot projects”. Ich celem będzie przejście od badań naukowych do demonstracji technologii i wdrożeń w warunkach rzeczywistych. Finansowanie tych inicjatyw będzie pochodzić ze wspólnej puli środków: unijnych (Horyzont Europa i Europejski Fundusz Konkurencyjności), krajowych, publicznych oraz prywatnych.
Projekty te mają na celu umocnienie pozycji Europy jako lidera w kluczowych obszarach strategicznych. Przykładowe dziedziny, w których będą realizowane, to:
- przyszły cyrkularny zderzacz cząstek,
- ekologiczne technologie lotnicze,
- komputery kwantowe,
- sztuczna inteligencja nowej generacji,
- suwerenność danych,
- zautomatyzowany transport i mobilność,
- terapie regeneracyjne,
- energia z fuzji jądrowej,
- gospodarka kosmiczna,
- eliminacja zanieczyszczeń wód,
- obserwacja oceanów.
Co ulegnie poprawie w nowej wersji Horyzontu Europa?
Oczekiwania wobec nowego programu Horyzont Europa koncentrują się na zwiększeniu jego efektywności, elastyczności i strategicznego wpływu. Program ma oferować krótsze programy prac, otwarte nabory tematyczne jako standard oraz ujednolicone stawki finansowania. Istotnym celem jest przyspieszenie procesu przyznawania grantów, tak aby skrócić czas między złożeniem wniosku a otrzymaniem środków. Horyzont Europa ma również zapewniać zwinne finansowanie dla innowacyjnych projektów, wspierać startupy i scaleupy z sektora zaawansowanych technologii o podwójnym zastosowaniu oraz obronności. Program będzie odpowiadał na wyzwania społeczne, takie jak dezinformacja i zmiany klimatyczne, jednocześnie wzmacniając konkurencyjność Unii Europejskiej zgodnie z celami Europejskiego Funduszu Konkurencyjności. Przewiduje się także bardziej ukierunkowane partnerstwa, dostosowane do strategicznych sektorów przemysłowych, które mają wspierać konkurencyjność, bezpieczeństwo i odporność Europy. Program będzie integrować inwestycje w badania i innowacje pomiędzy UE a państwami członkowskimi, finansować przełomowe badania oraz infrastrukturę technologiczną. Wprowadzi również nowe, dostosowane podejście, koncentrujące się na działaniach zwiększających efektywność badań i innowacji, rozwijających potencjał badawczy i ekosystemy oraz przeciwdziałających odpływowi talentów.
Rozpoczynające się wkrótce rozmowy trójstronne między Parlamentem Europejskim, Radą i Komisją Europejską oznaczają, że zarówno struktura, jak i mechanizmy działania 10. Programu Ramowego mogą zostać zmodyfikowane w stosunku do założeń przedstawionych przez Komisję.
Jak PwC może wesprzeć firmy i instytucje naukowe w programie Horyzont Europa?
Zespół State Aid w PwC od dłuższego czasu aktywnie śledzi programy Komisji Europejskiej i posiada bogate doświadczenie w zakresie aplikowania o środki unijne. Szczególnie specjalizujemy się w projektach badawczo-rozwojowych, które wymagają zarówno strategicznego podejścia, jak i znajomości specyfiki badawczej, naukowej i finansowania publicznego. Zachęcamy firmy oraz instytucje naukowe do kontaktu z nami — chętnie pomożemy w przygotowaniu skutecznych wniosków i realizacji ambitnych projektów.
Autorzy:
