Opublikowana 6 lipca br. „Polityka migracyjna Polski – kierunki działań 2021-2022” znajduje się obecnie na etapie konsultacji, a jej przyjęcie planowane jest na III kwartał 2021 r. Dokument został zredagowany na podstawie przyjętej w grudniu 2020 r. diagnozy stanu wyjściowego i wyznacza ogólne priorytety w polityce migracyjnej. Co więcej, zapowiadana jest regularna aktualizacja tego dokumentu, która ma adekwatnie odpowiadać na dynamiczne zmiany w sytuacji migracyjnej Polski.
Jakie potrzeby adresuje obecny projekt?
„Polityka migracyjna Polski – kierunki działań 2021-2022” adresuje m.in:
- kwestie legalnej migracji i jej odpowiedź na gospodarcze i społeczne potrzeby naszego kraju;
- potrzebę minimalizacji nielegalnej migracji do Polski i jej negatywnych skutków;
- temat zapewnienia niezbędnej pomocy i opieki cudzoziemcom wymagającym ochrony;
- potrzebę integracji cudzoziemców z polskim społeczeństwem;
- migracje Polaków;
- europejski wymiar polityki migracyjnej.
Istotne kwestie dla pracodawców
Projekt odpowiada na wiele istotnych wyzwań, z którymi aktualnie zmagają się pracodawcy zatrudniający cudzoziemców w Polsce. Polityka migracyjna zakłada m.in.
- Ułatwienia w uzyskiwaniu zezwoleń na pracę celem zwiększenia udziału długoterminowych migracji zarobkowych w ogólnej ich strukturze m.in. poprzez przekazanie kompetencji do wydawania zezwoleń do urzędów pracy (część planowanej reformy rynku pracy),
- Usprawnienie procesu legalizacji pobytu – ujednolicenie praktyki oraz interpretacji prawa przez urzędy wojewódzkie, informatyzacja procesu, polepszenie wymiany informacji między resortami, a w dalszej perspektywie utworzenie nowego centralnego organu zajmującego się zezwoleniami pobytowymi,
- Uproszczoną politykę wizową – wprowadzenie „szybkiej ścieżki” dla cudzoziemców posiadających pożądane kwalifikacje, elektronizacja obiegu dokumentów, wprowadzenie możliwości jednorazowego uzyskania wizy na wjazd w związku z pracą,
- Wsparcie w uzupełnieniu niedoboru na rynku pracy i zapewnienie wyższego udziału cudzoziemców o wysokich kwalifikacjach oraz robotników wykwalifikowanych (ze szczególnym uwzględnieniem sąsiedztwa wschodniego) – przyciąganie do Polski cudzoziemców studiujących kierunki deficytowe (medyczne, techniczne, informatyczne), wprowadzenie systemowych rozwiązań w zakresie uznawania kwalifikacji zawodowych oraz dyplomów uzyskanych poza UE, ewentualnie zawieranie międzyrządowych porozumień dotyczących współpracy na rynku pracy,
- Wprowadzenie zachęt do pozostania w Polsce cudzoziemców kończących studia na polskich uczelniach m.in. poprzez ułatwienia w uzyskaniu zezwolenia na pobyt, umożliwienie rejestracji jako osoba bezrobotna, rozważenie ułatwienia w dostępie do rynku pracy dla absolwentów studiów niestacjonarnych,
- Zapobieganie negatywnym konsekwencjom legalnej migracji - przeciwdziałanie nadmiernej koncentracji cudzoziemców w branżach niewymagających wysokich kwalifikacji, poprawa ściągalności składek na ubezpieczenia społeczne, ochrona cudzoziemców (w szczególności tych zatrudnianych przez nieuczciwych pośredników) przed nadużyciami na rynku pracy, usprawnienie procesu sprawdzania cudzoziemców ubiegających się o zezwolenie na pobyt pod kątem zagrożenia dla bezpieczeństwa państwa, a także procesu cofania i unieważniania tytułów pobytowych,
- Usprawnienie działań kontrolno-weryfikacyjnych wobec cudzoziemców, w szczególności
w dużych aglomeracjach miejskich, - Opracowanie systemu zachęt Polaków do powrotów z emigracji, z uwzględnieniem kompetencji szczególnie pożądanych na rynku pracy (m.in. zawody medyczne, budowlane),
- Kształtowanie szeroko rozumianej mobilności wewnątrzunijnej w sposób odpowiadający polskim interesom.
Imigracyjny “compliance”
Patrząc na proponowane kierunki zmian, wydaje się, że mogą one stanowić podstawę do wszechstronnej reformy aktualnie skomplikowanego i mało elastycznego systemu legalizacji pobytu i pracy cudzoziemców w Polsce. Obecnie w Polsce wskazuje się około 29 zawodów deficytowych, w niektórych województwach (np w Wielkopolsce) nawet 46. Zakładana polityka może tę lukę zmniejszyć poprzez kompleksowe działania wspierające przedsiębiorców, dla których pracownicy sezonowi czy cyrkulacyjny model migracji nie jest już wystarczający. Działania takie jak ułatwienia dla osób wykonujących zawody deficytowe (zwolenia z wymagań legalizujących pracę, międzyrządowe porozumienia, ułatwienia w zakresie uznawania kwalifikacji, współpraca z uczelniami czy programy stypendialne), w połączeniu z elektronizacją procesu legalizacji pobytu, zasygnalizowaną reformą instytucjonalną, czy utworzeniem zupełnie nowego urzędu mogą przynieść wymierne rezultaty. Dodatkowo, przesunięcie kompetencji w zakresie wydawania zezwoleń na pracę z przeciążonych urzędów wojewódzkich do urzędów pracy może zwiększyć dostępność tego rodzaju zezwoleń, które mogą w perspektywie stać się realną konkurencją dla dominujących obecnie oświadczeń o powierzeniu wykonywania pracy i wydłużyć pobyt pracownika w Polsce z 6 miesięcy do co najmniej 3 lat.
Z drugiej strony polityka zakłada zwiększoną kontrolę na nielegalną migracją oraz większą wymianę informacji pomiędzy organami. Aktualnie polskie prawo imigracyjne ocenia się jako bardzo skomplikowane. Obecnie bardzo łatwo o pomyłkę, która może skutkować nielegalnym zatrudnieniem. Przy zwiększonych kontrolach, tzw. “compliance imigracyjny” może nabrać jeszcze większego znaczenia.
Podsumowując, kierunki wyznaczone przez politykę imigracyjną adresują bardzo ważne aspekty i potrzeby polskiego rynku pracy, natomiast przy skomplikowanym prawie imigracyjnym i wzmożonych kontrolach, istota zgodności z prawem może stać się kluczowym elementem wewnętrznych procedur zatrudniania cudzoziemców w firmie.
Autorzy:
