W realiach prowadzonej przez jednostki samorządu działalności w zakresie transportu zbiorowego wielokrotnie zdarza się, że wpływy z biletów nie zapewniają pokrycia kosztów związanych z organizacją publicznego transportu zbiorowego. Tym samym, operatorzy transportu (zwykle są to spółki komunalne), nie mogliby funkcjonować bez dodatkowego finansowania. Jedną z form finansowania jest udzielenie spółce rekompensaty za koszty prowadzonej działalności. Należy jednak mieć na uwadzę, że opodatkowanie takich przepływów wciąż może budzić pewne wątpliwości.
Co istotne, mechanizmy, z których gminy mogą korzystać, aby zapewnić świadczenie usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego zostały wskazane w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym* oraz Rozporządzeniu (WE) NR 1370/2007**. Gmina może powierzyć działania spółce na podstawie umowy w sprawie świadczenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego. W takim przypadku sposób kalkulacji rekompensaty określa załącznik do Rozporządzenia. Jeśli chodzi o przychody ze sprzedaży biletów, to z praktyki wynika, że w zależności od ustaleń, mogą być one zarówno przypisane gminie (spółka prowadzi sprzedaż w imieniu i na rzecz gminy) lub bezpośrednio spółce.
Podejście organów podatkowych
W wydawanych przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej interpretacjach indywidualnych, konsekwentnie prezentowane jest stanowisko, że tego rodzaju rozliczenia ze spółkami prowadzącymi działalności w zakresie transportu zbiorowego stanowi odpłatność za usługę realizowaną przez operatora.
Zdaniem Dyrektora KIS, takie okoliczności jak:
· sposób określenia wysokości rekompensaty, tj. uwzględnienie ponoszonych kosztów związanych z wykonywanymi usługami oraz określenie rozsądnego zysku - który odpowiada metodzie, zgodnie z którą przedsiębiorca określa ceny świadczonych usług;
· rekompensata nie jest związana z całą działalnością operatora, lecz tylko z realizacją usług w zakresie usług publicznego transportu zbiorowego;
· bezpośredni związek z wysokością odpłatności ponoszonej przez korzystających z usług publicznego transportu zbiorowego wynika ze sposobu kalkulacji kwoty rekompensaty otrzymywanej przez operatora.
świadczą o tym, że to gmina jest de facto stroną na rzecz której spółka świadczy usługi transportu pasażerów, w zamian za wynagrodzenie w postaci rekompensaty. Tym samym, tego rodzaju rozliczenia powinny być dokumentowaną fakturą.
Sądy inaczej
Sądy administracyjnie orzekały do tej pory konsekwentnie, że operatorzy, którzy otrzymują rekompensatę z tytułu świadczenia usług przewozu, nie powinni jej ujmować w podstawie podstawy opodatkowania VAT. Otrzymywane przez nie środki mają na celu pokrycie ewentualnych strat i nie mają bezpośredniego związku z cenami biletów.
Przykładowo, w wyroku z dnia 29 listopada 2024 r. (I FSK 1141/22 ) NSA wskazał, że “rekompensaty za świadczone usługi przewozowe nie mogą być uznane za dotacje, subwencje i inne dopłaty o podobnym charakterze, zaliczane do podstawy opodatkowania, o której mowa art. 29a ust. 1 ustawy o VAT. Rekompensaty te nie mają bowiem bezpośredniego wpływu na ceny za usługi. Ceny te ustala Prezydent Miasta w formie zarządzenia. Celem rekompensat ma być przede wszystkim pokrycie strat związanych z prowadzoną przez spółkę działalnością przewozową”.
Wyrok TSUE – czy będzie zmiana?
Na podejście organów podatkowych do kwestii opodatkowania rekompensata z pewnością będzie miał wpływ wyrok Trybunału Sprawiedliwości UE, który zostanie wydany w odpowiedzi na pytanie prejudycjalne, które skierował NSA. W tej sprawie wydana już została opinia rzecznika, która pozwala przewidzieć w jakim kierunku najprawdobniej będzie zmierzało orzeczenie TSUE. Rzecznik Generalna Juliane Kokott, wskazała, że:
· należy dokonać rozróżnienia między dopłatami, z którymi nie koreluje konkretna, zindywidualizowana korzyść lub które jedynie pośrednio odnoszą się do ceny transakcji, a takimi dopłatami, które bezpośrednio odnoszą się do zindywidualizowanej korzyści lub bezpośrednio do ceny sprzedaży beneficjenta dotacji;
· dotacja otrzymywana przez spółkę nie jest powiązana z konkretnymi zobowiązaniami na rzecz gminy, gdyż jest przyznawana dopiero a posteriori jako rekompensata za ewentualne poniesione straty;
· dotacja, której wysokość jest ograniczona, nie może mieć żadnego wpływu na cenę jakiejkolwiek usługi transportowej, gdyż z jednej strony jest przyznawana a posteriori, a z drugiej strony jest niezależna od konkretnego korzystania z usług transportowych;
W konsekwencji Rzecznik Generalna wskazała, że rekompensaty nie można uznać zarówno za wynagrodzenie za świadczoną przez operatora usługę, jak i za dotację mającą bezpośredni wpływ na cenę usługi świadczonej na rzecz beneficjenta końcowego.
W przypadku, w którym TSUE podzieli opinię Rzecznik Generalnej, Dyrektor KIS będzie musiał z pewnością zweryfikować swoje aktualne stanowisko. Może to być dobra okazja dla samorządów, aby zweryfikować zasady na jakich udzielane są rekompensaty oraz czy przyjęte podejście nie generuje ryzyk w zakresie VAT.
*- Ustawa z dnia 16 grudnia 2010 r. o publicznym transporcie zbiorowym (Dz.U. z 2023 r. poz. 2778)
**- Rozporządzenie (WE) nr 1370/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 23 października 2007 r. dotyczącego usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego oraz uchylającego rozporządzenia Rady (EWG) nr 1191/69 i (EWG) nr 1107/70 (Dz.Urz.UE.L 315 z 3 grudnia 2007)
Autorzy:
