18 kwietnia 2023 r. Parlament UE uzgodnił (i) przyjęcie Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM– mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO₂, tzw. graniczny podatek węglowy), (ii) stopniowe wycofywanie darmowych uprawnień w systemie handlu emisjami (ETS) od 2026 r., (iii) wprowadzenie transportu drogowego i budynków do nowego ETS II od 2027 r. oraz (iv) ustanowienie Społecznego Funduszu Klimatycznego w celu zwalczania ubóstwa energetycznego i mobilności.
Wszystkie instrumenty są częścią pakietu "Fit for 55 in 2030". Po głosowaniu propozycje zostaną rozpatrzone przez Radę UE (która ma je zatwierdzić bez zmian), a następnie zostaną opublikowane w ciągu 20 dni w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej (a więc według prognoz w maju 2023 r.).
CBAM
CBAM to polityka, która ma na celu rozwiązanie problemu ucieczki emisji i stworzenie równych szans dla przedsiębiorstw z UE. Polityka ta wprowadza opłaty za emisję CO2 (tzw. podatek węglowy) dla produktów wysokoemisyjnych wprowadzanych na rynek UE.
CBAM obejmie następujące kategorie towarów:
- żelazo,
- stal,
- cement,
- aluminium,
- nawozy,
- energia elektryczna,
- wodór
- pośrednie emisje pod pewnymi warunkami.
Wdrożenie CBAM podzielone jest na dwa etapy. W pierwszej (tzw. okres przejściowy) trwającej od 1 października 2023 r. zgłaszający importowane towary będą zobowiązani jedynie do składania raportu CBAM w okresach kwartalnych. W okresie przejściowym ilość bezpłatnych uprawnień ETS będzie wynosiła 100%.
W drugiej fazie, począwszy od 1 stycznia 2026 r., importerzy będą zobowiązani do składania rocznych deklaracji CBAM (do 31 maja), które będą zawierały m.in. informacje o łącznej liczbie certyfikatów CBAM podlegających umorzeniu. Ten sam termin będzie dotyczył umarzania certyfikatów CBAM odpowiadających emisji wbudowanej. Dodatkowo, ilość darmowych certyfikatów ETS będzie stopniowo zmniejszana.
CBAM może stanowić wyzwanie dla przedsiębiorstw, ale stwarza również możliwości dla tych, którzy inwestują w zrównoważony rozwój i wyróżniają się na rynku. W związku z tym przedsiębiorcy muszą być świadomi potencjalnych skutków CBAM i odpowiednio dostosować swoje strategie, aby zachować konkurencyjność w zmieniającym się otoczeniu rynkowym.
Zmiany w systemie ETS i wprowadzenie ETS II
Parlament UE zatwierdził stopniowe wycofywanie darmowych uprawnień w ramach ETS. Proces ten rozpocznie się od 2026 roku i zakończy do 2034 roku. Bezpłatny przydział uprawnień został wprowadzony w celu złagodzenia ryzyka ucieczki emisji poprzez obniżenie kosztów przestrzegania przepisów przez podmioty objęte unijnym systemem handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS). Wprowadzenie CBAM umożliwia UE rezygnację z tego mechanizmu ochronnego.
Niezależnie od powyższego Parlament UE podjął decyzję o utworzeniu osobnego, nowego systemu ETS II dla paliw dla transportu drogowego i budynków, który w 2027 r. (lub 2028 r., jeśli ceny energii będą wyjątkowo wysokie) nałoży cenę na emisje gazów cieplarnianych z tych sektorów.
Społeczny fundusz klimatyczny na rzecz zwalczania ubóstwa energetycznego i ubóstwa związanego z mobilnością
Fundusz będzie finansowany częściowo z aukcji uprawnień ETS II oraz środków krajowych. Jego celem jest pomoc zagrożonym gospodarstwom domowym, mikroprzedsiębiorstwom i użytkownikom transportu, którzy są szczególnie dotknięci ubóstwem energetycznym i transportowym.
Autorzy:
