W dniu 1 września na stronie Ministerstwa Finansów zostały opublikowane objaśnienia podatkowe w zakresie zasad rozliczania na gruncie podatku VAT transakcji związanych z systemem kaucyjnym.
Opublikowane przez MF objaśnienia wskazują, jak przepisy ustawy o VAT stosują się w praktyce do czynności związanych z nowym systemem kaucyjnym dla opakowań jednorazowego i wielokrotnego użytku.
Jak wskazuje Ministerstwo, główna zmiana w VAT polega na zdjęciu obowiązków dotyczących rozliczeń obrotu opakowaniami objętymi systemem na gruncie VAT z większości podatników, którzy nie pełnią roli wprowadzającego ani ich reprezentanta w rozumieniu ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi. Obowiązki te zostały przeniesione na wskazane podmioty, co ma na celu uproszczenie rozliczania podatku VAT w całym systemie kaucyjnym.
System kaucyjny w podatku VAT – podstawowe założenia
System kaucyjny w kontekście VAT obejmuje wybrane opakowania na napoje: butelki PET do 3 litrów, puszki metalowe do 1 litra oraz butelki szklane wielokrotnego użytku do 1,5 litra. Jest to mechanizm, w którym przy sprzedaży napojów w wyżej wspomnianych rodzajach opakowań pobierana jest kaucja, która następnie zostaje zwrócona użytkownikowi końcowemu po oddaniu pustego opakowania lub powstałego z niego odpadu opakowaniowego.
Podatnikami zobowiązanymi do rozliczenia podatku VAT w przypadku, gdy kaucja za opakowanie nie zostanie zwrócona, są wprowadzający produkty w opakowaniach na napoje.
Obok wprowadzających, istotną rolę pełni podmiot reprezentujący. Jest on ustanawiany przez wprowadzających w celu prowadzenia systemu kaucyjnego. Na gruncie podatku VAT, podmiot reprezentujący pełni funkcję płatnika, co oznacza, że jest odpowiedzialny za wpłatę podatku VAT wynikającego z niezwróconych opakowań.
Niezwrócona kaucja jako kwota brutto oraz stawka podatku
Jak zostało wskazane w objaśnieniach, kwota różnicy w wartości kaucji wynikająca z niezwróconych opakowań jest wartością brutto (zawiera podatek VAT). Wprowadzający oraz podmiot reprezentujący na jej podstawie będą wyliczać wartość netto i należny VAT.
Jeżeli chodzi o podstawę opodatkowania VAT związaną z niezwróceniem opakowania bądź odpadu opakowaniowego, zgodnie z objaśnieniami będzie ona ustalana według stawki VAT właściwej dla produktu, z którym opakowanie było pierwotnie sprzedane. W przypadku, gdy dostarczone produkty były objęte różnymi stawkami VAT, obliczenia podstawy opodatkowania i kwoty VAT muszą być prowadzone odrębnie dla każdej stawki.
Co istotne, jeśli opakowanie nie zostało zwrócone, a jego pierwotna stawka VAT nie jest możliwa do przyporządkowania, wprowadzający będzie rozliczał VAT uwzględniając proporcję wynikającą z ogólnej struktury opodatkowania towarów różnymi stawkami VAT, którymi handlował w danym roku.
Terminy i wykazanie VAT od niezwróconych kaucji w JPK_V7
Jak podkreśla MF w objaśnieniach, wprowadzający będzie rozliczał VAT od niezwróconej kaucji raz w roku – w deklaracji składanej za pierwszy okres rozliczeniowy roku następującego po roku, w którym powstała różnica między wprowadzonymi a zwróconymi opakowaniami. Dla podatników miesięcznych oznacza to zazwyczaj styczeń, a dla kwartalnych – I kwartał. Wyjątkowo, rozliczenie za 2025 rok dla podatników miesięcznych nastąpi w deklaracji za luty 2026 roku (tj. w terminie do 25 marca 2026 r.).
W JPK_V7 podwyższenie podstawy opodatkowania i kwoty VAT będzie wykazywane w pozycjach odpowiednich dla stawki VAT danego napoju.
Kluczowa rola podmiotu reprezentującego jako płatnika VAT
Jak zostało wskazane w objaśnieniach, zgodnie z przepisami ustawy opakowaniowej, wprowadzający są zobowiązani do regularnego przekazywania pobranych kaucji podmiotowi reprezentującemu, z którym zawarli umowę. W konsekwencji, to podmiot reprezentujący dysponuje zgromadzonymi środkami z kaucji, a te, które nie zostały zwrócone konsumentom, pozostają do jego dyspozycji i są przeznaczane na utrzymanie i rozwój systemu kaucyjnego.
Na gruncie ustawy o VAT, podmiot reprezentujący jest odpowiedzialny za obliczenie i wpłacenie należnego VAT na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Taka konstrukcja ma na celu uproszczenie procesu zapłaty podatku VAT i zapewnienie, że obowiązek ten spoczywa na podmiocie, który faktycznie zarządza środkami z kaucji i posiada pełne informacje niezbędne do prawidłowego wyliczenia należnego podatku.
Kluczowe jest zatem uregulowanie formy i zakresu wymiany informacji między wprowadzającym a podmiotem reprezentującym w zawartych umowach, ponieważ przepisy ustawy o VAT nie precyzują tych kwestii.
Brak prawa do odliczenia VAT od kaucji
Jak wynika z treści objaśnień, umożliwienie odliczenia VAT od kaucji, przy tak elastycznych zasadach jej zwrotu, stwarzałoby ryzyko nadużyć. Podatnik mógłby odzyskać kaucję w punkcie zbiórki, a jednocześnie wykazać, że opakowanie nie zostało zwrócone, co prowadziłoby do nieuzasadnionego odliczenia VAT. Wprowadzenie mechanizmów weryfikacji, które zapobiegłyby takim nadużyciom, znacznie skomplikowałoby funkcjonowanie całego systemu kaucyjnego.
W konsekwencji, zgodnie z objaśnieniami, nie została przewidziana możliwość odliczenia podatku VAT od kwot kaucji w przypadku braku zwrotu opakowania lub odpadu opakowaniowego objętych systemem kaucyjnym.
Ostateczna wersja oczekiwana przez przedsiębiorców
Po miesiącach oczekiwania i licznych dyskusjach, Ministerstwo Finansów opublikowało finalną wersję dokumentu, będącego uaktualnieniem wcześniejszego projektu. Objaśnienia zawierają kilka doprecyzowań, o które wnosili przedsiębiorcy, mających na celu zwiększenie pewności w rozliczeniach VAT.
Zgodnie z ostateczną wersją objaśnień, kaucja powinna być dokumentowana notą lub innym dokumentem księgowym. Uściślono również wytyczne dla kas rejestrujących i paragonów fiskalnych, wskazując, że informacje o kaucji nie powinny znajdować się w części fiskalnej paragonu.
W dokumencie rozszerzono także opis sposobów weryfikacji ilości zwróconych opakowań (np. poprzez raporty z centrów sortujących) oraz wprowadzono nowy akapit dotyczący prawa własności odpadów zebranych w systemie kaucyjnym przez podmiot reprezentujący.
Klarowniejsze stały się również zasady dotyczące stawki VAT właściwej dla usług zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Objaśnienia podkreślają, że domyślną stawką jest stawka podstawowa (23%), a zastosowanie stawki obniżonej (np. 8%) jest możliwe tylko po spełnieniu określonych warunków i właściwym zakwalifikowaniu usługi zgodnie z PKWiU.
Chociaż finalne objaśnienia mogą pozytywnie wpłynąć na sposób rozumienia regulacji VAT dla systemu kaucyjnego, należy pamiętać, że pewna grupa zagadnień podatkowych dotyczących omawianej tematyki wciąż pozostaje niewyjaśniona (jak np. opodatkowanie CIT rozliczeń w systemie kaucyjnym). Biorąc jednak pod uwagę liczbę problemów zgłaszanych przez przedsiębiorców po wejściu w życie na początku roku znowelizowanych przepisów o systemie kaucyjnym, ostateczna wersja objaśnień z pewnością ma szansę przyczynić się do zwiększenia pewności rozliczeń i ograniczenia ryzyk podatkowych po stronie producentów napojów i innych uczestników systemu kaucyjnego.
Porozmawiajmy
System kaucyjny wchodzi w życie 1 października 2025 roku, co oznacza, że na przygotowanie się pozostał niespełna miesiąc. Należy pamiętać, że jego wprowadzenie to nie tylko zmiana w rozliczeniach opakowań zwrotnych, ale także szereg złożonych kwestii regulacyjnych i logistycznych
Chętnie porozmawiamy o tym, jak te zmiany wpłyną na Państwa działalność i wspólnie postaramy się znaleźć optymalne rozwiązania.
Autorzy:
