TSUE rozstrzygnie o opodatkowaniu rekompensaty

Pytanie prejudycjalne do TSUE: Kwestia oceny czy rekompensata strat wynikających ze świadczenia usług publicznego transportu zbiorowego stanowi podstawę opodatkowania VAT.

Stan faktyczny

W niniejszej sprawie stan faktyczny nie jest niczym nowym, podobne sprawy pojawiały się bowiem regularnie na przestrzeni ostatnich lat. 

Spółka miała zapewniać usługi transportu publicznego dla samorządu. Samorząd, poprzez odpowiednią uchwałę, miał ustanowić ceny biletów za przejazdy. Co do zasady przychody spółki nie przewyższałyby nakładów finansowych ponoszonych przez nią na prowadzenie działalności. W związku z powyższym, samorząd wypłacałby spółce rekompensatę, o której mowa w ustawie o publicznym transporcie zbiorowym. Wspomniana rekompensata nie mogłaby jednak być wyższa od kwoty odpowiadającej wynikowi finansowemu netto ze świadczenia usług komunikacji miejskiej, obliczonej zgodnie z unijnym rozporządzeniem 1370/2007 z 23 października 2007 r.

W tym kontekście spółka powzięła wątpliwości, czy otrzymywana przez nią rekompensata podlega opodatkowaniu VAT.

Stanowisko spółki

Zdaniem spółki tego typu rekompensata nie powinna zostać uwzględniona w podstawie opodatkowania VAT określonej w art. 29a Ustawy o VAT, ponieważ jej przekazanie nie miałoby żadnego wpływu na ceny świadczonych przez spółkę usług. Rekompensata byłaby więc wyłącznie dofinansowaniem ogólnej działalności prowadzonej przez spółkę.

W swojej argumentacji, spółka odniosła się m.in. do wyroku WSA w Opolu (I SA/Op 473/17), utrzymanym następnie w mocy przez NSA (I FSK 1247/18). 

Stanowisko organów

Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej (KIS) zaprezentował odmienne zdanie. Uznał, że taka dotacja od samorządu jest powiązana bezpośrednio z dostarczanymi przez spółkę usługami przewozowymi. W praktyce bowiem bez tej rekompensaty, w sensie ekonomicznym,  spółka nie byłaby w stanie prowadzić swojej działalności w oparciu o odgórnie narzucone jej ceny biletów.

Decyzję dyrektora KIS spółka zaskarżyła do WSA w Gdańsku (I SA/Gd 1392/19), który orzekł na korzyść spółki. Przypomniał, że w świetle orzecznictwa TSUE związek między subwencją lub dotacją a ceną musi być jednoznaczny. Istotne jest też, aby cena, którą płaci nabywca, była ustalana w ten sposób, że zmniejszałaby się w proporcji do kwoty przyznanego dofinansowania.

Sąd krytycznie ustosunkował się także do tego, że fiskus nie uwzględnił w swojej ocenie orzecznictwa unijnego trybunału i przedstawił wyłącznie ogólne przekonanie, że rekompensata wpłynie na niższą cenę usługi przewozowej. Według Sądu jednakże, nie wynikało to bezpośrednio ze stanowiska spółki. WSA zauważył, że w opisie stanu faktycznego spółka przedstawiła, że dofinansowanie nie wpłynie na cenę biletów komunikacji miejskiej. Fiskus, w związku z tym, w opinii Sądu, nie miał więc podstaw wyciągać innych wniosków w tym zakresie.

Skierowanie pytania prejudycjalnego do TSUE

Po wyroku WSA sprawa trafiła na wokandę NSA, który nabrał jeszcze większych wątpliwości. Sąd zdecydował zawiesić rozpoznanie tej, jaki i dwóch podobnych spraw (postanowienia NSA z 16 czerwca 2023 r., sygn. akt I FSK 401/20 i I FSK 764/20). Ze względu na złożoność zagadnienia i niejednolite dotychczasowe podejście polskich sądów i organów podatkowych NSA wstrzymał się z podjęciem decyzji i przekazał sprawę do rozstrzygnięcia przez unijny trybunał. Spytał więc, czy takie samorządowe rekompensaty są bezpośrednio związane z ceną świadczenia usługi w świetle art. 73 unijnej dyrektywy VAT i tym samym powinny podlegać opodatkowaniu.

Co to oznacza dla samorządów?

Temat rekompensat to jeden z wielu wątków prowadzonej od lat dyskusji dotyczącej miejsca JST w systemie VAT. Na aprobatę zasługuje fakt, że NSA w ostatnim czasie konsekwentnie stara się wyjaśniać problematyczne zagadnienia, w oparciu o wykładnię dokonaną przez TSUE (podobne podejście zastosowano m.in. wobec przekształcenia prawa użytkowania wieczystego we własność oraz opodatkowania dotacji otrzymywanych na projekty realizowane z mieszkańcami). 

Ze względu na stosunkowo mało precyzyjne sformułowanie przepisów dotyczących zasad ustalania podstawy opodatkowania, systematycznie pojawiają się po stronie podatników pytania w tym zakresie - szczególnie wśród jednostek samorządu terytorialnego. Dlatego niezależnie od tego, jakie będzie ostateczne rozstrzygnięcie opisywanej sprawy, z pewnością pozwoli ono rozjaśnić wątpliwości samorządów prowadzących działalność w zakresie transportu publicznego w podobnym modelu.