TSUE: DAC6 (MDR) zgodne z prawem UE

English

TSUE wydał wyrok w sprawie C-623/22 z wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożonego przez belgijski trybunał konstytucyjny. W odniesieniu do wszystkich pięciu zadanych pytań TSUE nie dopatrzył się niezgodności przepisów dyrektywy 2011/16/UE w brzmieniu zmienionym dyrektywą Rady (UE) 2018/822 z dnia 25 maja 2018 r. (DAC6) z prawem unijnym.

Zadane przez belgijski trybunał pytania dotyczyły następujących kwestii:

1) czy DAC6 narusza przepisy Traktatu o Unii Europejskiej (“TUE”) Karty praw podstawowych UE (“Karta”), a w szczególności zasadę równości i niedyskryminacji, z uwagi na to, że nie ogranicza obowiązku zgłoszenia uzgodnień transgranicznych do podatku dochodowego od osób prawnych?

2) czy DAC6 narusza zasadę legalności w prawie karnym zagwarantowaną w europejskiej Konwencji praw człowieka (”EKPCz”), zasadę ogólną pewności prawa oraz prawo do poszanowania życia prywatnego zagwarantowane w Karcie i EKPCz z uwagi na to, że pojęcia “uzgodnienie”, “pośrednik”, “uczestnik”, “przedsiębiorstwo powiązane”, przymiotnik “transgraniczne”, różne “cechy rozpoznawcze” i “kryterium głównej korzyści”, które dyrektywa stosuje w celu określenia zakresu stosowania i zasięgu obowiązku zgłoszenia uzgodnień transgranicznych podlegających zgłoszeniu, nie są wystarczająco jasne i precyzyjne?

3) czy DAC6 narusza zasadę legalności w prawie karnym oraz prawo do poszanowania życia prywatnego zagwarantowane w Karcie i EKPCz z uwagi na to, że moment rozpoczęcia biegu 30-dniowego terminu, w którym pośrednik lub właściwy podatnik powinien spełnić obowiązek zgłoszenia uzgodnienia transgranicznego podlegającego zgłoszeniu, nie jest określony wystarczająco jasno i precyzyjnie?

4) czy DAC6 narusza prawo do poszanowania życia prywatnego zagwarantowane w Karcie i EKPCz z uwagi na to, że przewiduje, że jeżeli państwo członkowskie przyjmuje niezbędne środki w celu umożliwienia pośrednikom zwolnienia się z obowiązku przekazywania informacji dotyczących uzgodnień transgranicznych, gdy taki obowiązek zgłoszenia wiązałby się z naruszeniem tajemnicy zawodowej, to państwo to musi zobowiązać pośredników do bezzwłocznego powiadomienia każdego innego pośrednika / właściwego podatnika o ciążących na nim obowiązkach zgłoszenia, [powodując], że pośrednik związany tajemnicą zawodową pod groźbą sankcji karnych na mocy prawa krajowego tegoż państwa członkowskiego, jest zobowiązany do ujawnienia innym pośrednikom, niebędącym jego klientami, informacji, które uzyskał w trakcie wykonywania swojego zawodu?

5) czy DAC6 narusza prawo do poszanowania życia prywatnego zagwarantowane w Karcie i EKPCz z uwagi na to, że obowiązek zgłoszenia uzgodnień transgranicznych pociąga za sobą ingerencję w prawo do poszanowania życia prywatnego pośredników i właściwych podatników, która nie jest racjonalnie uzasadniona i proporcjonalna w świetle zamierzonych celów i nie jest odpowiednia w świetle celu, jakim jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania rynku wewnętrznego?

Nie tylko CIT

TSUE uznał, że nic w aktach sprawy nie pozwala na stwierdzenie, iż praktyki agresywnego planowania podatkowego mogą być stosowane jedynie w dziedzinie podatku dochodowego od osób prawnych. 

TSUE podzielił opinię rzecznika generalnego z 29 lutego 2024 r. co do tego, że o ile ocena skutków przeprowadzona przez Komisję w dniu 21 czerwca 2017 r., dołączona do wniosku dotyczącego zmiany dyrektywy 2011/16, przywiązuje większą wagę do podatków bezpośrednich, o tyle wyjaśnia ona jednak, że każdy rodzaj podatków lub opłat może być przedmiotem agresywnego planowania podatkowego. 

W ocenie Trybunału jest jasne, że różne rodzaje podatków podlegających obowiązkowi zgłoszenia przewidzianemu w zmienionej dyrektywie 2011/16 należą do sytuacji porównywalnych w świetle celów realizowanych przez tę dyrektywę w dziedzinie zwalczania agresywnego planowania podatkowego oraz unikania opodatkowania i uchylania się od opodatkowania na rynku wewnętrznym i że takie podleganie w dziedzinie, w której prawodawca Unii dysponuje szerokim zakresem uznania przy wykonywaniu przyznanych mu kompetencji, nie ma oczywiście niewłaściwego charakteru w stosunku do tych celów.

DAC6 przejrzysta i jasna

TSUE uznał, że badanie aspektów, których dotyczą pytania prejudycjalne drugie i trzecie, nie wykazało niczego, co mogłoby mieć wpływ na ważność DAC6 w świetle zasady pewności prawa, zasady legalności w prawie karnym ustanowionej w Karcie oraz prawa do poszanowania życia prywatnego zagwarantowanego w Karcie.

Trybunał wskazał, że zasada pewności prawa wymaga z jednej strony, by normy prawa były jasne i precyzyjne, zaś z drugiej strony, aby ich stosowanie było przewidywalne dla jednostek, w szczególności gdy normy te mogą mieć dla nich negatywne konsekwencje. W ocenie TSUE wymogów tych nie można jednak rozumieć jako przeszkody dla tego, by ustawodawca w ramach przyjmowanej przez siebie normy zastosował abstrakcyjne pojęcie prawne, ani jako elementu obligującego do tego, by taka abstrakcyjna norma wskazywała różne konkretne sytuacje, w których można ją zastosować, ponieważ ustawodawca nie jest w stanie określić z wyprzedzeniem wszystkich tych sytuacji. Okoliczność, że uregulowanie odwołuje się do szerokich pojęć, które należy stopniowo wyjaśniać, nie stoi co do zasady na przeszkodzie temu, aby uznać, że uregulowanie to przewiduje jasne i precyzyjne zasady pozwalające podmiotowi prawa przewidzieć, jakie działania i zaniechania mogą być przedmiotem sankcji o charakterze karnym.

Odnosząc się do powoływanych we wniosku belgijskiego trybunału konstytucyjnego pojęć TSUE wskazał na przykład:

• że pojęcie „uzgodnienia” jest wystarczająco jasne i precyzyjne w świetle wymogów wynikających z zasad pewności prawa i legalności w prawie karnym,
• cechy rozpoznawcze odnoszą się do szczególnych i konkretnych właściwości uzgodnień podatkowych, które pośrednicy w rozumieniu DAC6, będący co do zasady są specjalistami w dziedzinie opodatkowania, czy (w braku pośrednika) podatnicy, którzy sami opracowują transgraniczne uzgodnienia z zakresu planowania podatkowego, są w stanie bez nadmiernych trudności zidentyfikować,
• początek biegu terminu na dokonanie zgłoszenia jest w odniesieniu do różnych kategorii pośredników oraz w odniesieniu do właściwego podatnika (w przypadku gdy obowiązek zgłoszenia spoczywa na nim) określony w sposób wystarczająco jasny i precyzyjny w świetle wymogów wynikających z zasad pewności prawa i legalności w prawie karnym.

Tajemnica zawodowa a obowiązek powiadomienia innych pośredników

TSUE odniósł się do kwestii zwolnienia z obowiązku informowania innych pośredników o obowiązku raportowania z uwagi na tajemnicę zawodową. Jego rozważania w tym zakresie mogą budzić wątpliwości, szczególnie mając na uwadzę niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego* (sygn. K13/20).

TSUE wskazał, że z uwagi na szczególne miejsce przyznanego zawodowi adwokata w społeczeństwie oraz cel prawidłowego administrowania wymiarem sprawiedliwości należy uznać, że rozwiązanie wypracowane w wyroku z dnia 8 grudnia 2022 r., Orde van Vlaamse Balies i in. (C‑694/20), w odniesieniu do adwokatów można rozszerzyć wyłącznie na osoby wykonujące swoją działalność zawodową zgodnie z jednym z tytułów zawodowych wymienionych w art. 1 ust. 2 lit. a) dyrektywy 98/5 (w przypadku Polski: adwokat i radca prawny).

Trybunał wskazał, że w odniesieniu do innych profesjonalistów, którzy będąc jednocześnie uprawnionymi przez państwa członkowskie do reprezentowania stron przed sądem, jak na przykład profesorowie uniwersyteccy w niektórych państwach członkowskich, nie ma podstaw do stwierdzenia nieważności art. 8ab ust. 5 zmienionej dyrektywy 2011/16.

DAC6 a prawo do poszanowania życia prywatnego

TSUE wskazał, że przekazywane w ramach raportowania informacje nie wydają się wykraczać poza to, co jest ściśle niezbędne do umożliwienia państwom członkowskim wystarczającego zrozumienia danego uzgodnienia transgranicznego i szybkiego działania, czy to na podstawie samych przekazanych informacji, czy to poprzez skontaktowanie się z pośrednikami lub właściwymi podatnikami w celu uzyskania dodatkowych informacji.

Trybunał podkreślił, że z DAC6 wynika, iż obowiązek zgłoszenia dotyczy w odniesieniu do pośrednika (a w jego braku w odniesieniu do właściwego podatnika) wyłącznie informacji, które są im znane, są w ich posiadaniu lub pod ich kontrolą. Obowiązek ten nie oznacza po stronie zobowiązanego z jego tytułu obowiązku przeprowadzenia dochodzenia i poszukiwania informacji poza zakresem informacji, które są już pod jego kontrolą.

W razie jakichkolwiek pytań dotyczących omawianych regulacji, zachęcamy do kontaktu.

***

*Skład orzekający Trybunału Konstytucyjnego: sędzia TK Bartłomiej Sochański - przewodniczący, sędzia TK Rafał Wojciechowski - sprawozdawca, sędzia TK Stanisław Piotrowicz, sędzia TK Justyn Piskorski, prezes TK Julia Przyłębska.