Mimo upływu ponad 5 lat od wprowadzenia, centralizacja podatku VAT w samorządach w dalszym ciągu budzi wątpliwości interpretacyjne i niepewność jednostki samorządu terytorialnego (JST) dotyczącą jej prawidłowego stosowania.
Trybunał Konstytucyjny rozpozna wniosek Miasta Gliwice o zbadanie zgodności przepisów tzw. ustawy o centralizacji VAT z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej i Europejską Kartą Samorządu Lokalnego. Gliwice oczekują rozstrzygnięcia, w którym określone zostanie, czy jednostki takie jak np.: powiatowy urząd pracy, powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego czy komenda miejska Państwowej Straży Pożarnej podlegają centralizacji VAT.
Sprawa miała swój początek w 2017 roku w związku z wyrokiem WSA w Gliwicach (sygn. III SA/Gl 568/17), w którym sąd powołał się na wyrok TSUE z 29 września 2015 r. w sprawie C-276/14 i uchwałę NSA z 24 czerwca 2013 r. (I FPS 1/13). Sąd zauważył, że w rozstrzygnięciach tych ani Trybunał, ani NSA nie wyodrębnił różnych kategorii jednostek budżetowych w kontekście stopnia ich niezależności od jednostki, przy której działają albo wykonywanych zadań - wszystkie rozważania odnoszą się do jednostek budżetowych en bloc. W związku z tym w ocenie WSA w Gliwicach centralizacji VAT podlegają wszystkie jednostki organizacyjne JST, bez wyjątku.
Z powyższym stanowiskiem nie zgodził się Najwyższy Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 sierpnia 2020 r. (I FSK 1870/17). Zdaniem NSA, funkcjonujące na poziomie powiatu jednostki takie jak: powiatowy urząd pracy, komenda miejska Państwowej Straży Pożarnej, powiatowy inspektorat nadzoru budowlanego nie podlegają centralizacji VAT gdyż wspomniane jednostki pozostają organami administracji rządowej, a wykonując zadania powiatu, czynią to we własnym imieniu (a nie powiatu) i mają do dyspozycji własny aparat pomocniczy. Według NSA nie są one organami powiatu, ani nie podlegają tym organom służbowo (brak zwierzchnictwa służbowego).
Przez pięć lat funkcjonowania scentralizowanych rozliczeń VAT w samorządach nie udało się jednoznacznie określić, jakie jednostki w powiatach podlegają centralizacji. Nie ma w tym temacie również jednolitej linii orzeczniczej, czego dowodem jest przytoczony wyrok WSA w Gliwicach. Możliwe, że tę sprawę ostatecznie będzie musiał rozstrzygnąć TSUE. Tego typu wątpliwości wzmagają w JST niepewność co do prawidłowych rozliczeń VAT. Ewentualny wyrok może także doprowadzić do kolejnej rewolucji podatkowej w wielu samorządach.
Autorzy:
