Definicja budowli niezgodna z Konstytucją. Szykują się ogromne zmiany w podatku od nieruchomości

W wyroku z dnia 4 lipca 2023 r. Trybunał Konstytucyjny rozstrzygnął, że definicja budowli na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych jest niezgodna z Konstytucją i zobowiązał ustawodawcę do nowelizacji przepisów, która powinna wejść w życie już w 2025 r. Będzie to najprawdopodobniej największa zmiana przepisów wpływająca na podatek od nieruchomości od lat.

Analizowana sprawa dotyczyła opodatkowania podatkiem od nieruchomości silosów, które na przestrzeni lat były tematem wielu sporów na wokandach wojewódzkich sądów administracyjnych i Naczelnego Sądu Administracyjnego. Nawet uchwała NSA w składzie siedmiu sędziów wydana we wrześniu 2021 r. (sygn. akt III FPS 1/21) nie rozstrzygnęła jednoznacznie o opodatkowaniu takich obiektów jako budynków od ich powierzchni użytkowej lub budowli od ich wartości początkowej.

Kwestia kwalifikacji danego obiektu jako budowli znajduje jednak szerokie zastosowanie i była przedmiotem tysięcy sporów, daleko wychodzących poza wskazane silosy. Zgodnie z dotychczasową definicją zawartą w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych budowla to obiekt budowlany w rozumieniu przepisów prawa budowlanego niebędący budynkiem lub obiektem małej architektury, a także urządzenie budowlane w rozumieniu przepisów prawa budowlanego związane z obiektem budowlanym, które zapewnia możliwość użytkowania obiektu zgodnie z jego przeznaczeniem.

Uzasadnienie Trybunału

W wyroku SK 14/21 TK zwrócił uwagę, że określenia przedmiotu podatku od nieruchomości w przypadku budowli następuje na podstawie przesłanek wychodzących poza ramy przepisów ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, bowiem w swojej definicji odwołuje się również do przepisów prawa budowlanego.

Zdaniem TK w efekcie takiego odesłania podatnicy nie mogą mieć pewności jakie przepisy faktycznie są brane pod uwagę przez organy podatkowe ustalające przedmiot opodatkowania: tylko ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. – Prawo budowlane czy także akty rangi podustawowej, które mogą mieścić się w ogólnym pojęciu „przepisów prawa budowlanego” jako dziedziny prawa administracyjnego.

Ponadto Trybunał zaznaczył, że niedopuszczalne jest regulowanie w ustawie niepodatkowej (takiej jak Prawo budowlane) przedmiotu opodatkowania podatkiem od nieruchomości, a definicja budowli w obecnym brzmieniu nie powala na ustalenie na podstawie samych przepisów ustawy podatkowej czy należące do podatnika obiekty stanowią budowle opodatkowane tym podatkiem. 

W efekcie powyższych rozważań TK uznał definicję legalną budowli na gruncie podatku od nieruchomości za sprzeczną z podwyższonym standardem określoności prawa daninowego wskazanym w art. 84 i art. 217 Konstytucji.

Co dalej?

Obecnie obowiązująca definicja budowli na gruncie ustawy o podatkach i opłatach lokalnych utraci moc obowiązującą po upływie 18 miesięcy od dnia ogłoszenia wyroku. W konsekwencji najpóźniej od 2025 r. podatnicy będą ustalali ten przedmiot opodatkowania w oparciu o nową definicję.

Ze względu na ogromne zastosowanie definicji budowli dzisiejszy wyrok TK z pewnością będzie początkiem największej zmiany w podatku od nieruchomości w Polsce od lat, przy czym trudno przewidzieć jej konsekwencje. Na obecną chwilę trudno przewidzieć jak nowa definicja budowli wpłynie na wysokość zobowiązań podatkowych przedsiębiorców, a w efekcie czy zapowiedziana nowelizacja korzystnie wpłynie na budżety gmin czy podatników. Wstępne odpowiedzi na te pytania poznamy najwcześniej po opublikowaniu projektu nowych przepisów. Niemniej już dzisiaj warto rozważyć możliwość wznowienia zakończonych postępowań w zakresie opodatkowania budowli oraz wystąpienia z wnioskami nadpłatowymi dotyczącymi podatku od budowli jako zapłaconego na podstawie przepisu uznanego za niekonstytucyjny.

Zgodnie z dyspozycją TK nowelizacji powinna zostać poddana także definicja legalna budynku zwarta w ustawie o podatkach i opłatach lokalnych, która również zawiera odwołanie do przepisów prawa budowlanego.