Projekt zmian w prawie holdingowym

Na stronie internetowej Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został zaktualizowany projekt szeroko komentowanej nowelizacji Kodeksu spółek handlowych oraz niektórych innych ustaw, przewidującej m.in. wprowadzenie prawa holdingowego oraz wzmocnienie roli organów nadzorczych w spółkach kapitałowych.

O pierwszej wersji projektu informowaliśmy tutaj.

Projekt został zmieniony po przeprowadzeniu uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych, w których brała udział również kancelaria PwC Legal. Jak informuje Ministerstwo Aktywów Państwowych, w ramach konsultacji wpłynęło ok. 800 stron uwag. 

Podstawowe założenia projektu nie uległy zmianie. Utrzymano koncepcję wydawania przez spółki dominujące wiążących poleceń spółkom zależnym jako podstawowe narzędzie zarządzania grupą spółek, co połączone ma być ze zwolnieniem członków organów spółki zależnej z odpowiedzialności cywilnej i karnej za wykonanie poleceń, które wyrządziły szkodę spółce zależnej, z jednoczesnym wprowadzeniem mechanizmów odpowiedzialności spółki dominującej wobec spółki zależnej, wspólników mniejszościowych i wierzycieli spółki zależnej za szkody będące następstwem wykonania takich poleceń.

Zmiany wprowadzone do projektu to między innymi:

1. Modyfikacja definicji grupy spółek i przesłanek przynależności do grupy. Zrezygnowano z wymogu zamieszczania w umowie lub statucie każdej spółki zależnej postanowienia o kierowaniu się interesem grupy spółek na rzecz konieczności podjęcia przez walne zgromadzenie lub zgromadzenie wspólników spółki zależnej uchwały o uczestnictwie w grupie. Uregulowano również okoliczności ustania uczestnictwa w grupie spółek.
2. Doprecyzowanie wymogów co do formy i treści wiążących poleceń. Polecenia mają być wydawane wyłącznie w formie pisemnej pod rygorem nieważności, a spółka dominująca powinna wskazać w nich m.in. zasady naprawienia ewentualnej szkody spółki zależnej poniesionej na skutek zastosowania się do polecenia. Wprowadzono dodatkowe zastrzeżenie, że wiążące polecenie nie może być wydane, jeśli stoją temu na przeszkodzie przepisy szczególne. 
3. Ograniczenie liczby kategorii spółek zależnych do dwóch – spółek jednoosobowych i pozostałych spółek zależnych. Poprzednia wersja projektu zakładała również zróżnicowanie sytuacji spółek, w których spółka dominująca dysponowała co najmniej 75% kapitału zakładowego. 
4. Zmiana przesłanek odmowy wykonania wiążącego polecenia. Zgodnie z nowym projektem spółkę zależną w każdym przypadku do odmowy obligować ma zaistnienie ryzyka doprowadzenia do jej niewypłacalności (prawo odmowy w tym przypadku mają zyskać również spółki jednoosobowe). Natomiast w przypadku spółek innych niż jednoosobowe odmowę uzasadniać ma ponadto obawa, że wykonanie polecenia będzie sprzeczne z interesem tej spółki i wyrządzi jej szkodę, która nie zostanie naprawiona przez spółkę dominującą lub inną spółkę zależną z grupy, przy uwzględnieniu korzyści uzyskanych przez tę spółkę w związku z uczestnictwem w grupie. 
5. Modyfikacja zasad odpowiedzialności spółki dominującej wobec spółki zależnej za szkodę wyrządzoną na skutek wykonania wiążącego polecenia, w tym wyeliminowanie możliwości całkowitego wyłączenia odpowiedzialności spółki dominującej przez umowę (statut) jednoosobowej spółki zależnej. 
6. Modyfikacja zasad odpowiedzialności spółki dominującej wobec wspólników spółki zależnej za obniżenie wartości ich udziałów (akcji), jeśli było ono następstwem wykonania wiążącego polecenia. Zgodnie z nowym projektem spółka dominująca ponosić ma taką odpowiedzialność, o ile jest ona w stanie samodzielnie zmienić umowę (statut) spółki zależnej, chyba że naprawi ona szkodę wyrządzoną spółce zależnej w następstwie wykonania wiążącego polecenia.
7. Doprecyzowanie zasad skorzystania z tzw. prawa wyjścia ze spółki przez wspólników mniejszościowych, jak również uregulowanie dodatkowych przypadków uzasadniających wykupienie przez spółkę dominującą udziałów (akcji) wspólników (akcjonariuszy) mniejszościowych, np. zmiana statutu przewidująca zaostrzenie wymogów odmowy wykonania wiążącego polecenia.
8. Modyfikacja zakresu podmiotowego. Zastosowanie przepisów o grupie spółek ma być wyłączone w stosunku do spółek publicznych będących spółkami zależnymi, jak również wobec spółek zależnych będących w likwidacji (po rozpoczęciu podziału majątku) lub w upadłości. Ponadto wykreślono fundusze inwestycyjne z listy podmiotów, do których odpowiednie zastosowanie znaleźć mają przepisy o spółkach dominujących. Rozszerzono natomiast możliwość odpowiedniego stosowania przepisów o spółce zależnej do spółek powiązanych ze spółką dominującą - o ile umowa lub statut spółki powiązanej będzie tak stanowić. Obecny projekt przewiduje również, że spółkami dominującymi mogą być spółki zagraniczne.
9. Rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych do złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W stosunku do  spółki zależnej należącej do grupy spółek legitymowana do złożenia wniosku ma być również spółka dominująca, sprawująca jednolite kierownictwo nad tą spółką zależną.

Zmiany w części projektu dotyczącej nadzoru w spółkach kapitałowych mają przede wszystkim charakter doprecyzowujący lub redakcyjny.

Projekt w nowym brzmieniu trafić ma pod obrady Rady Ministrów. Dalsze zmiany mogą jednak pojawić się na kolejnych etapach procesu legislacyjnego. W przypadku uchwalenia ustawy, jej postanowienia mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia - co również stanowi zmianę w stosunku do poprzedniego projektu, który przewidywał 3-miesięczne vacatio legis.