Na początku roku pisaliśmy o założeniach do projektu ustawy o efektywności energetycznej wdrażającej dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/1791 w sprawie efektywności energetycznej (tzw. Dyrektywa EED) – niedawno Ministerstwo Klimatu i Środowiska skierowało do konsultacji pełny projekt ustawy w tym przedmiocie. Planowane zmiany wprowadzają szereg nowych obowiązków dla przedsiębiorców i instytucji publicznych, które będą musiały dostosować swoje działania do nowych wymogów prawnych.
Zasada "efektywność energetyczna przede wszystkim"
Projekt wprowadza obowiązek stosowania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" przy planowaniu większych inwestycji. Podmioty realizujące inwestycje o wartości przekraczającej 100 mln euro (lub 175 mln euro dla projektów infrastruktury transportowej) będą zobowiązane do przeprowadzenia analizy możliwych rozwiązań w zakresie efektywności energetycznej przed rozpoczęciem inwestycji.
Analiza ta ma być kompleksową oceną aktualnego stanu, identyfikacją problemów oraz określeniem optymalnych pod kątem kosztowym rozwiązań uwzględniających efektywność energetyczną. Minister właściwy do spraw klimatu ma zamieścić w Biuletynie Informacji Publicznej ramowe wytyczne dotyczące przeprowadzania takich analiz.
Nowe obowiązki dla instytucji publicznych
Instytucje publiczne będą zobowiązane do zmniejszenia całkowitego zużycia energii finalnej o co najmniej 1,9% rocznie względem poziomu z 2021 roku. To znacząca zmiana, która wymaga od sektora publicznego aktywnego podejścia do zarządzania energią.
Dodatkowo, instytucje publiczne będą musiały:
- opracować plany zużycia energii finalnej w perspektywie dziesięcioletniej;
- składać raporty z realizacji obowiązku zmniejszenia zużycia energii;
- wprowadzać dane do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków;
- przed większymi przedsięwzięciami termomodernizacyjnymi analizować możliwość zastosowania umów o poprawę efektywności energetycznej (ESCO).
Nowe wymogi w zamówieniach publicznych
Projekt wprowadza istotne zmiany w obszarze zamówień publicznych, wzmacniając obowiązki zamawiających w zakresie efektywności energetycznej. Zamawiający publiczni będą zobowiązani do opisywania przedmiotu zamówienia z uwzględnieniem zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim".
Kryteria efektywności energetycznej - nabywane produkty i usługi będą musiały spełniać określone standardy efektywności energetycznej, w tym będą musiały spełniać:
- zaliczenie do najwyższych klas efektywności energetycznej dla produktów objętych etykietowaniem energetycznym;
- spełnianie wymagań poziomów referencyjnych efektywności energetycznej określonych w aktach delegowanych UE;
- zgodność ze specyfikacjami technicznymi określonymi w unijnych kryteriach środowiskowych dla zielonych zamówień publicznych.
Obowiązki informacyjne - zamawiający publiczni będą musieli umieszczać w Biuletynie Informacji Publicznej Urzędu Zamówień Publicznych informacje o wpływie na efektywność energetyczną zamówień o wartości równej lub przekraczającej progi unijne.
Prezes UZP będzie również zobowiązany do zamieszczania szczegółowych wytycznych dotyczących wdrażania zasady "efektywność energetyczna przede wszystkim" w zamówieniach publicznych.
Zmiany dla przedsiębiorców
Projekt znacząco rozszerza obowiązki przedsiębiorców w zakresie efektywności energetycznej, wprowadzając nowe progi i wymagania dostosowane do standardów unijnych.
Audyty energetyczne przedsiębiorstw - obowiązek przeprowadzania audytów zostaje rozszerzony na przedsiębiorców, których średnie roczne zużycie energii w ciągu ostatnich trzech lat przekroczyło 2,78 GWh (dotychczas dotyczyło to tylko dużych przedsiębiorców nieobjętych definicją MŚP). Audyty muszą być przeprowadzane co 4 lata przez uprawnionego audytora efektywności energetycznej.
Systemy zarządzania energią - przedsiębiorcy zużywający powyżej 23,61 GWh energii rocznie będą zobowiązani do wdrożenia certyfikowanego systemu zarządzania energią określonego w Polskiej Normie dotyczącej systemów zarządzania energią. Termin na wdrożenie systemu to 11 października 2027 roku.
Plany działań w zakresie efektywności energetycznej - przedsiębiorcy przeprowadzający audyty energetyczne będą musieli sporządzać plany działań w terminie 45 dni od przeprowadzenia audytu. Plan będzie stanowić wyodrębnioną część sprawozdania z działalności jednostki i musi być publikowany na stronie internetowej przedsiębiorcy do 31 marca każdego roku.
Obowiązki raportowe - przedsiębiorcy zużywający powyżej 2,78 GWh energii rocznie będą zobowiązani do przekazywania informacji o całkowitym zużyciu energii finalnej do Platformy Efektywności Energetycznej do 31 marca każdego roku za poprzedni rok kalendarzowy.
Zwolnienia z obowiązków - projekt przewiduje możliwość zwolnienia z niektórych wymogów dla przedsiębiorców posiadających:
- certyfikowany system zarządzania środowiskowego obejmujący audyt energetyczny;
- umowy o poprawę efektywności energetycznej wdrażające elementy systemu zarządzania energią.
Sankcje - za niewdrożenie systemu zarządzania energią lub niesporządzenie planu działań Prezes URE będzie mógł nałożyć karę pieniężną do wysokości 5% przychodu przedsiębiorcy z poprzedniego roku podatkowego.
Szczególne wymogi dla centrów danych - właściciele i operatorzy ośrodków przetwarzania danych o zapotrzebowaniu na energię elektryczną powyżej 500 kW będą zobowiązani do publicznego udostępniania informacji o charakterystyce energetycznej swoich obiektów zgodnie z wymogami Dyrektywy EED.
Usprawnienia systemu białych certyfikatów
Projekt wprowadza kompleksowe zmiany w systemie świadectw efektywności energetycznej (białych certyfikatów), mające na celu zwiększenie jego efektywności i dostępności.
Cyfryzacja systemu - kluczową zmianą jest utworzenie Platformy Efektywności Energetycznej (PEE) przez Prezesa URE od 1 stycznia 2027 roku. Wszystkie wnioski o wydanie świadectw efektywności energetycznej będą składane wyłącznie w formie elektronicznej, co ma usprawnić i przyspieszyć proces wydawania certyfikatów.
Ułatwienia dla projektów ESCO i walki z ubóstwem energetycznym - projekt obniża próg wymaganych średniorocznych oszczędności z 10 do 5 ton oleju ekwiwalentnego dla przedsięwzięć realizowanych:
- u osób dotkniętych ubóstwem energetycznym;
- u odbiorców wrażliwych energii elektrycznej lub paliw gazowych;
- w ramach umów o poprawę efektywności energetycznej (ESCO).
Rozszerzenie katalogu przedsięwzięć - do programów bezzwrotnych dofinansowań dodawane są nowe rodzaje przedsięwzięć - część z nich będzie mogła być realizowana wyłącznie u osób dotkniętych ubóstwem energetycznym lub odbiorców wrażliwych.
Zmiany w opłacie zastępczej - projekt modyfikuje system opłaty zastępczej poprzez:
- ustalenie wysokości opłaty na 2327 zł za tonę oleju ekwiwalentnego w 2026 roku;
- automatyczny wzrost opłaty o 5% rocznie od 2031 roku;
- zmianę terminu płatności na 30 czerwca trzeciego roku następującego po roku objętym obowiązkiem.
Ułatwienia w rozliczaniu obowiązku - wprowadzenie możliwości rozliczenia obowiązku przez uiszczenie podwyższonej opłaty zastępczej (dwukrotność standardowej stawki) dla podmiotów, które nie złożyły zleceń kupna na maksymalnie 4 transakcjach sesyjnych w roku.
Usprawnienie weryfikacji - projekt ogranicza weryfikację audytów efektywności energetycznej przez URE do 1-10% audytów rocznie, z możliwością zlecenia weryfikacji podmiotom zewnętrznym. Weryfikacja nie będzie przeprowadzana na etapie wydawania świadectw, co ma przyspieszyć cały proces.
Współpraca z samorządami - podmioty zobowiązane będą mogły przekazywać regulaminy programów dofinansowań do wójtów, burmistrzów lub prezydentów miast w celu publikacji na stronach internetowych gmin, co ma ułatwić dotarcie do osób dotkniętych ubóstwem energetycznym.
Wyłączenie umów ESCO z weryfikacji audytów - dla przedsięwzięć realizowanych w ramach umów o poprawę efektywności energetycznej nie będzie wymagane sporządzanie osobnego audytu efektywności energetycznej - wystarczy gwarantowana oszczędność energii określona w umowie.
Harmonogram wdrożenia
Ustawa powinna wejść w życie 11 października 2025 roku, co wynika z terminu transpozycji dyrektywy unijnej. Oczywiście data ulegnie zmianie, ponieważ proces legislacyjny dopiero się rozpoczął - niewykluczone jednak, że ustawa zostanie uchwalona w przyspieszonym trybie i zmiany pojawią się już na początku przyszłego roku.
Podsumowanie
Projektowane zmiany w ustawie o efektywności energetycznej wprowadzają kompleksowy system obowiązków mających na celu zwiększenie efektywności energetycznej w Polsce. Przedsiębiorcy i instytucje publiczne będą musiały przygotować się do nowych wymagań w zakresie audytów, raportowania i zarządzania energią. Wdrożenie tych przepisów wymaga odpowiedniego przygotowania organizacyjnego i prawnego, szczególnie w kontekście terminów obowiązywania poszczególnych regulacji.
Autorzy:
