Ministerstwo Energii przygotowuje zmiany w Prawie energetycznym (założenia projektu UD284), które przywrócą obowiązkową sprzedaż części energii elektrycznej przez giełdę. Po dwóch latach od całkowitego zniesienia obliga giełdowego, rząd planuje jego częściowe przywrócenie w odpowiedzi na rosnące problemy z transparentnością i konkurencyjnością rynku energii.
Dlaczego powrót do obliga giełdowego?
W 2022 roku zniesiono obowiązek sprzedaży energii elektrycznej przez Towarową Giełdę Energii (TGE), uzasadniając to dojrzałością rynku i potrzebą deregulacji. Jednak praktyka pokazała inne skutki tej decyzji. Największe koncerny energetyczne zaczęły zawierać nawet 70% kontraktów sprzedaży w ramach własnych grup kapitałowych, ograniczając dostęp do energii klientom zewnętrznym.
Skutkiem takiego stanu rzeczy był spadek obrotów na rynkach terminowych, trudności z zawieraniem umów zakupu energii przez mniejsze podmioty oraz wzrost podatności cen na działania spekulacyjne. Dodatkowo, kwartalne ceny referencyjne wyznaczane przez Prezesa URE są obecnie kształtowane w sposób nieprzejrzysty z powodu braku danych o transakcjach wewnątrzgrupowych.
Nowe obligo giełdowe dla energii elektrycznej
Założenia do projektu przewidują przywrócenie obowiązku sprzedaży 55% wytworzonej energii elektrycznej przez TGE lub platformy prowadzone przez nominowanych operatorów rynku energii (NEMO). To znaczący wzrost w porównaniu do okresu przed zniesieniem obliga, kiedy rzeczywisty poziom wynosił jedynie 47,6%.
Wyłączenia z obowiązku sprzedaży giełdowej
Z obliga giełdowego wyłączona ma zostać energia:
- dostarczana odbiorcy końcowemu linią bezpośrednią
- wytworzona z OZE w jednostkach o mocy poniżej 10 MW
- wytworzona w jednostkach o mocy do 50 MW (inne niż OZE)
- wytworzona w kogeneracji o średniorocznej sprawności powyżej 52,5%
- zużywana na potrzeby własne
- niezbędna operatorom systemów do wykonywania ustawowych zadań
- wytworzona w jednostkach przyłączonych bezpośrednio do odbiorcy końcowego
- sprzedawana w ramach umów na energię z OZE zgłoszonych do rejestru URE (z wyłączeniem transakcji wewnątrzgrupowych)
Podwyższenie obliga gazowego
Założenia przewidują również zwiększenie obowiązku sprzedaży gazu ziemnego wysokometanowego na giełdzie z obecnych 55% do 85%. Ma to zwiększyć podaż gazu na TGE, zmniejszyć ceny na rynku hurtowym i poprawić konkurencyjność polskich przedsiębiorstw, szczególnie w branżach energochłonnych.
Co oznaczają zmiany dla przedsiębiorstw?
Wprowadzenie nowych obowiązków będzie wymagało od wytwórców energii i spółek obrotu gazem dostosowania strategii sprzedaży oraz systemów raportowania. Podmioty zobowiązane będą musiały:
- przeorganizować portfele sprzedaży energii elektrycznej i gazu;
- wdrożyć systemy monitoringu spełnienia obliga giełdowego;
- sprawdzić zgodność istniejących umów długoterminowych z nowymi wymogami.
Perspektywy i wdrożenie
Projekt ma zostać przyjęty przez Radę Ministrów w III kwartale 2025 roku. Jego wprowadzenie ma stabilizować rynek hurtowy energii i zwiększyć transparentność kształtowania cen, co długoterminowo powinno przynieść korzyści zarówno mniejszym uczestnikom rynku, jak i odbiorcom końcowym.
Powrót do częściowego obliga giełdowego pokazuje, że całkowita liberalizacja rynku energii nie zawsze prowadzi do oczekiwanych rezultatów. Przedsiębiorstwa z sektora energetycznego powinny już teraz przygotowywać się do nadchodzących zmian, analizując wpływ nowych regulacji na swoje modele biznesowe i strategie sprzedaży.
Autorzy:
