Opłata cukrowa do zmiany - zapowiedź projektu

W wykazie prac legislacyjnych Kancelarii Rady Ministrów opublikowano właśnie zapowiedź projektu nowelizacji przepisów dotyczących opłaty od środków spożywczych (tzw. opłaty cukrowej). Kierunek zmian nie jest szczególnym zaskoczeniem, tym bardziej, że był on już komunikowany wcześniej przez Ministerstwo Finansów i Gospodarki. Zgodnie z nim zmiany mają na celu zwiększenie skuteczności opłaty i wyeliminowanie wątpliwości interpretacyjnych, jednak w praktyce sprowadzają się do znaczącego rozszerzenia zakresu opodatkowania, bardziej restrykcyjnego podejścia do naliczania opłaty oraz istotnych podwyżek stawek. Zgodnie z intencją, podwyżki mają wzmocnić behawioralny charakter opłaty i skłonić konsumentów do prozdrowotnych wyborów. 

Poniżej przedstawiamy najistotniejsze z zapowiedzianych zmian: 

1. Zmiana podmiotu obowiązanego i momentu powstania obowiązku:

• Przeniesienie ciężaru naliczenia i zapłaty: Obowiązek zapłaty opłaty zostanie przeniesiony z podmiotów dokonujących sprzedaży detalicznej (lub sprzedających do detalu) na producentów, importerów oraz podmioty dokonujące wewnątrzwspólnotowego nabycia napojów. W ocenie skutków ta zmiana ma ułatwić identyfikację podmiotu zobowiązanego.   

• Nowa definicja "pierwszej sprzedaży": Zamiast pojęć „wprowadzenie na rynek” i „sprzedaż detaliczna”, moment powstania obowiązku będzie określany jako „pierwsza sprzedaż” na terytorium kraju. Definicja ta będzie obejmować znacznie szerszy katalog czynności, w tym m.in. sprzedaż, darowiznę, użycie na potrzeby własnej działalności gospodarczej, wydanie, przekazanie, czy wykorzystanie na potrzeby reprezentacji, reklamy lub osobiste. 

2. Rozszerzenie podstawy opodatkowania i doprecyzowanie zasad naliczania – w dużej mierze o charakterze restrykcyjnym:

• Cukry naturalne i dodane: Opłata będzie obliczana od łącznej ilości cukrów zawartych w napoju – zarówno dodanych, jak i naturalnych, zgodnie z wartością wskazaną w informacji o wartości odżywczej na opakowaniu. Proponowana zmiana będzie mieć wpływ na istotne zwiększenie opłaty dla produktów zawierających naturalne cukry (np. soki, piwo bezalkoholowe, etc.). 

• Wszystkie koncentraty objęte opłatą: Opłatą objęte zostaną wszystkie koncentraty (nie tylko syropy), niezależnie od ich postaci. Ze względu na znacznie wyższą zawartość cukru w koncentratach, planowane jest wprowadzenie odrębnych, wyższych stawek dla koncentratów. 

• Suplementy diety: Opłatą zostaną objęte suplementy diety w postaci napoju, z wyłączeniem niektórych syropów leczniczych w opakowaniach nieprzekraczających 200 ml (np. syrop prawoślazowy). Ma to zapobiec unikaniu opłaty poprzez reklasyfikację słodzonych syropów. 

• Napoje z sokiem i substancjami słodzącymi/kofeiną/tauryną: Napoje zawierające co najmniej 20% soku i do 5g cukrów, które dotychczas często unikały opłaty, będą nią objęte, jeśli jednocześnie zawierają kofeinę, taurynę lub substancje słodzące. Dotychczasowy próg był często wykorzystywany do optymalizacji składu napoju pod kątem opłaty. 

• Objęcie opłatą Zakładów Pracy Chronionej (ZPC) i Zakładów Aktywności Zawodowej (ZAZ): Napoje sprzedawane przez te podmioty, dotychczas często wyłączone z opłaty, zostaną nią objęte. 

3. Ułatwienia i wyłączenia (o ograniczonym zakresie):

• Mieszaniny wody i soku: Wyłączone z opłaty zostaną napoje będące mieszaniną wody i soków owocowych/warzywno-owocowych, pod warunkiem, że nie dodano do nich cukrów, substancji słodzących, kofeiny lub tauryny. 

• Nektary z kwaśnych owoców: Podwyższony zostanie próg zawartości cukrów (do 13g w przeliczeniu na 100 ml) dla nektarów z niektórych owoców o wysokiej kwasowości (pigwa, rokitnik, aronia, czarna porzeczka, agrest, wiśnia), o ile nie dodano do nich kofeiny, tauryny lub substancji słodzących. 

• Zwrot opłaty w eksporcie/WDT: Wprowadzona zostanie możliwość zwrotu opłaty w przypadku wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów (WDT) lub eksportu napojów. Zwrot będzie możliwy dla podmiotu, który opłatę zapłacił, lub dla pierwszego nabywcy, który nabywa napoje bezpośrednio od podmiotu obowiązanego do zapłaty i dokonuje ich wywozu z kraju. 

• Uproszczenie podpisywania CUK-1: Informacja o opłacie CUK-1 będzie mogła być podpisywana innymi rodzajami podpisów niż wyłącznie kwalifikowany podpis elektroniczny. 

• Opłacanie odsetek z rachunku VAT: Umożliwione zostanie opłacanie odsetek od zaległych opłat od środków spożywczych oraz dodatkowych opłat z rachunku VAT. 

4. Drastyczne podwyżki stawek opłaty – kluczowy element zmian:
Ministerstwo Finansów uznało dotychczasowe stawki za niewystarczające do osiągnięcia celu behawioralnego i proponuje znaczące ich podniesienie:

• Opłata stała (za zawartość cukrów <=5g/100 ml lub za obecność substancji słodzących): wzrost z 0,50 zł do 0,70 zł (za litr napoju) – wzrost o 40%. 

• Opłata zmienna (za każdy gram cukrów powyżej 5g/100 ml): wzrost z 0,05 zł do 0,10 zł (za gram) – wzrost o 100%. 

• Opłata za kofeinę lub taurynę: wzrost z 0,10 zł do 1,00 zł (za litr napoju) – wzrost o 1000%. Jest to szczególnie dotkliwa zmiana dla producentów napojów energetycznych. 

• Maksymalna wysokość opłaty: wzrost z 1,20 zł do 1,80 zł (za litr napoju) – wzrost o 50%. 

W naszej ocenie przedstawione zmiany w przepisach o opłacie cukrowej generują szereg wyzwań dla uczestników łańcucha dostaw napojów słodzonych (lub napojów z dodatkami słodzików/ tauryny lub kofeiny). Charakter zmian jasno wskazuje na profiskalne podejście Ministerstwa oraz już teraz (z uwagi na plany przyjęcia projektu jeszcze w III lub IV kwartale 2025 r.) powoduje konieczność przeprowadzenia analizy portfolio produktowego, wpływu nowych definicji (w tym definicji “pierwszej sprzedaży”) na działalność prowadzonego biznesu.