Transformacja energetyczna z programem FEnIKS 2021-2027 – ponad 1,5 miliarda zł wsparcia na rozwój sieci ciepłowniczych i chłodniczych!

W obliczu postępujących zmian klimatycznych i rosnących wymagań związanych z ochroną środowiska sektor ciepłowniczy odgrywa kluczową rolę w procesie transformacji energetycznej. Systemy ciepłownicze i chłodnicze są istotnym elementem infrastruktury energetycznej wielu miast i miejscowości, zapewniając zaopatrzenie w ciepło zarówno dla budynków mieszkalnych, jak i obiektów przemysłowych.

Nowoczesne systemy ciepłownicze, oparte na zasadach efektywności energetycznej i zrównoważonego rozwoju, stanowią istotny krok w kierunku osiągania celów klimatycznych Unii Europejskiej i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Jakość ciepła dostarczanego do systemów ciepłowniczych jest dzisiaj kluczowym elementem determinującym przyszłość ciepłownictwa systemowego. Wynika to przede wszystkim z przyjętych kierunków transformacji obszaru zaopatrzenia w ciepło na poziomie UE, która w polityce klimatyczno-energetycznej wskazuje, iż jedynie „efektywne energetycznie systemy” mają rację bytu w przyszłości.

Transformacja krajowego sektora ciepłowniczego wspierana jest m.in. w ramach programu Fundusze Europejskie na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS), w ramach którego realizowany jest obecnie konkurs FENX.02.01 Sieć ciepłownicza/chłodnicza efektywny system ciepłowniczy (II)”. Konkurs prowadzony jest w trybie konkurencyjnym i potrwa do 31 stycznia 2025 r. Instytucją odpowiedzialną za nabór wniosków jest Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). 

Konkurs dedykowany jest projektom dotyczącym systemów ciepłowniczych o mocy zamówionej powyżej 5 MW, które na dzień składania wniosku o dofinansowanie posiadają status efektywnego systemu ciepłowniczego w rozumieniu art. 2 pkt. 41 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/27/UE o efektywności energetycznej z dnia 25 października 2012 r. (Dz.U. UE L 315 z 14.11.2012, str. 1 z późn. zm.).

W przypadku, gdy w systemie, którego elementem jest wspierana sieć, do produkcji ciepła wykorzystywane są paliwa kopalne, budowa lub przebudowa sieci nie może spowodować zwiększenia wytwarzania energii z paliw kopalnych, z wyjątkiem wytwarzania energii w oparciu o gaz ziemny. W przypadku budowy lub przebudowy sieci ciepłowniczej, o ile skutkuje zwiększeniem wytwarzania energii z gazu ziemnego, instalacje wytwórcze muszą być zgodne z celami klimatycznymi na lata 2030 i 2050, zgodnie z załącznikiem 1 sekcja 4.31 Rozporządzenia Delegowanego Komisji (UE) 2022/1214 z dnia 9 marca 2022 r. 

Alokacja

Przewidziana alokacja środków w konkursie to maksymalnie 1 027,5 mln zł, z czego:

• 819 mln zł pochodzi ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), w tym:
• środki bezzwrotne: 401,3 mln zł,
• środki zwrotne: 417,7 mln zł,
• 208,5 mln zł pochodzi ze środków krajowych NFOŚiGW, w tym:
• środki zwrotne: 208,5 mln zł.

Wnioskodawcy

Do konkursu mogą przystąpić:

• przedsiębiorcy, 
• jednostki samorządu terytorialnego oraz działające w ich imieniu jednostki organizacyjne,
• podmioty świadczące usługi publiczne w ramach realizacji obowiązków własnych jednostek samorządu terytorialnego nie będące przedsiębiorcami, 
• spółdzielnie mieszkaniowe. 

Rodzaje wspieranych projektów

Dofinansowanie w konkursie przeznaczone jest dla przedsięwzięć obejmujących: 

1. Budowę nowych odcinków sieci cieplnej wraz z przyłączami i węzłami ciepłowniczymi, co pozwoli na likwidację istniejących lokalnych źródeł ciepła opalanych paliwem stałym lub podłączenie nowych odbiorców.
2. Modernizację (przebudowę) istniejących systemów ciepłowniczych i sieci chłodniczych, mającą na celu zmniejszenie strat na przesyle i dystrybucji, co poprawi efektywność energetyczną systemów.
3. Budowę i przebudowę komór ciepłowniczych, przepompowni wody sieciowej oraz węzłów cieplnych, które są kluczowe dla operacyjnej sprawności sieci ciepłowniczych.
4. Budowę przyłączy do istniejących budynków oraz instalacji węzłów indywidualnych, w tym układów hybrydowych wyposażonych w zasilające je instalacje OZE, co umożliwi likwidację węzłów grupowych (z zastrzeżeniem, że jednostka wytwórcza OZE może zasilać tylko jeden węzeł hybrydowy).
5. Podłączenie budynków do sieci ciepłowniczej w celu eliminacji indywidualnych i zbiorowych źródeł niskiej emisji.
6. Budowę nowych odcinków sieci ciepłowniczej na potrzeby przyłączenia do systemu nowych jednostek wytwarzania energii, co zwiększy zdolności produkcyjne ciepła i niezawodność sieci.
7. Budowę magazynu energii, mającego na celu zwiększenie elastyczności i stabilności systemu energetycznego (wyłącznie jako dodatkowy i opcjonalny element projektu).

Ponadto, konkurs umożliwia finansowanie działań edukacyjnych polegających na podnoszeniu świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz/lub działań w zakresie nawiązywania współpracy z partnerami z innych Państw Członkowskich, kandydujących lub stowarzyszonych, w tym wymiany wiedzy i doświadczeń oraz konsultacji.

Formy dofinansowania

• dotacja ze środków UE (EFRR),
• pożyczka preferencyjna ze środków UE (EFRR),
• pożyczka ze środków krajowych (NFOŚiGW).

Przygotowując montaż finansowy przedsięwzięcia, należy obowiązkowo założyć jego finansowanie ze wszystkich trzech źródeł wskazanych powyżej, obejmujących łącznie 100% kosztów kwalifikowanych. Łączne dofinansowanie ze środków EFRR (dotacja i pożyczka) powinno stanowić 79,71% kosztów kwalifikowanych projektu, a dofinansowanie ze środków NFOŚiGW (pożyczka) - 20,29%, przy czym dotacja ze środków EFRR nie może przekroczyć 49% łącznej kwoty dofinansowania ze środków EFRR. 

Kluczowe załączniki do wniosku 

Wnioskodawca zobligowany jest do przedłożenia wraz z wnioskiem o dofinansowanie m.in. studium wykonalności i modelu finansowego, dokumentacji środowiskowej, dokumentów potwierdzających jego status prawny i finansowy, oświadczenia (wraz z opisem) o posiadanym statusie energetycznie efektywnego systemu ciepłowniczego, dokumentów potwierdzających źródła finansowania projektu, wszystkich posiadanych koncesji/pozwoleń/zezwoleń/decyzji administracyjnych oraz dokumentacji technicznej związanej z realizacją projektu, oświadczenia wraz z wyliczeniami potwierdzającymi, że projekt spowoduje/nie spowoduje zwiększenia wytwarzania energii z paliw kopalnych czy wyliczenia średniego ważonego kosztu kapitału (WACC).

Ocena wniosków

Nabór przewiduje dwa etapy oceny wniosku - etap 1 wg kryteriów horyzontalnych obligatoryjnych (zero-jedynkowo) oraz etap 2 wg kryteriów obligatoryjnych (horyzontalnych i specyficznych) oraz kryteriów rankingujących (horyzontalnych i specyficznych). Kryteria specyficzne rankingujące wyraźnie podkreślają wagę gotowości projektu do realizacji (w tym m.in. posiadania niezbędnych pozwoleń i decyzji), nakładu środków UE na 1 km zmodernizowanej lub wybudowanej sieci ciepłowniczej i/lub chłodniczej oraz na jednostkową redukcję emisji CO2 i pyłów, a także udział energii ze źródeł odnawialnych i/lub energii ciepła odpadowego wykorzystywanej do wytwarzania ciepła w systemie ciepłowniczym objętym inwestycją. 

Konkurs dla systemów bez statusu efektywnego systemu ciepłowniczego

Systemy nieposiadające statusu efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych również mogą liczyć na wsparcie z FEnIKSa, z tym, że w ramach osobnego konkursu (FENX.02.01 Infrastruktura ciepłownicza), który potrwa nieco dłużej, bo do 31 marca 2025 r. Alokacja w tym naborze wynosi 500 mln zł, a dofinansowanie przyznawane jest wyłącznie w formie dotacji w wysokości maksymalnie do 79,71% wydatków kwalifikowalnych projektu. Wsparcie będzie można otrzymać na inwestycje podobne jak w przypadku konkursu dla systemów posiadających już status efektywnych energetycznie systemów ciepłowniczych. Typ wnioskodawcy, warunki udziału w konkursie, kluczowe załączniki oraz etapy oceny wniosków są niemal identyczne jak w opisanym wyżej naborze dla systemów efektywnych energetycznie, poza niewielkimi wyjątkami, np. koniecznością dołączenia do wniosku o dofinansowanie oświadczenia o rozpoczęciu prac mających na celu osiągnięcie statusu efektywnego energetycznie systemu ciepłowniczego i/lub chłodniczego w ciągu 3 lat od rozpoczęcia prac objętych wnioskiem. Do wniosku należy dołączyć również wiarygodny plan osiągnięcia tego statusu w ww. okresie. 

Komentarz PwC

Program FEnIKS 2021-2027 oferuje atrakcyjne możliwości finansowania projektów w sektorze ciepłowniczym. Poza wspomnianymi konkursami, w 2025 roku planowane jest przeprowadzenie również innych naborów, dedykowanych między innymi źródłom wysokosprawnej kogeneracji. Projekty obejmujące budowę i modernizację infrastruktury ciepłowniczej, jak i technologie zwiększające efektywność energetyczną w tym sektorze wymagają odpowiedniego zaplanowania i przygotowania. Dlatego też zachęcamy Państwa do skontaktowania się z ekspertami PwC, aby skonsultować swój pomysł na projekt oraz zweryfikować jego kwalifikowalność do wybranego konkursu.