Gospodarka Obiegu Zamkniętego (GOZ) to zagadnienie, które zyskało na popularności w nowej perspektywie finansowej 2021-2027. Sama koncepcja powstania GOZ stanowi przeciwwagę dla gospodarki obiegu linearnego, prowadzącej przez wykorzystywanie surowców do produkcji, a następnie do generowania odpadów. GOZ ma zrewolucjonizować to podejście, zakładając zamknięcie podejścia liniowego, tak aby obieg zasobów i surowców odbywał się w cyklu zamkniętym i by trwał jak najdłużej. Aktualnie istnieje kilka źródeł finansowania zewnętrznego, w ramach których przedsiębiorcy mogą finansować inwestycje związane z GOZ.
Wprowadzenie
Wprowadzanie i propagowanie rozwiązań związanych z GOZ miało tym samym rozwiązać problem generowania coraz większej liczby odpadów, a także przyczynić się do zmniejszenia emisji COZ i innych gazów cieplarnianych. Jest to bezpośrednio powiązane z celami środowiskowymi UE oraz wynika z Europejskiego Zielonego Ładu, zgodnie z którym do 2050 roku gospodarka wspólnoty ma stać się neutralna dla klimatu, zasobooszczędna i cyrkularna. Poza wymogami wynikającymi z celów klimatycznych, przedsiębiorstwa zaczynają też coraz częściej postrzegać zielone technologie jako źródła przewagi konkurencyjnej, dostrzegając długofalowe korzyści ekonomiczne i wizerunkowe z ich wdrożenia.
Dodatkową zachętą jest szeroko dostępne wsparcie z funduszy unijnych, gdzie zielone technologie związane z GOZ, są jednym z ważniejszych obszarów wsparcia finansowego z UE, m.in. w ramach Krajowego Planu Odbudowy, programu FEnIKS, FEPW czy programów regionalnych.
Model gospodarczy i biznesowy
GOZ lub inaczej gospodarka cyrkularna (Circular Economy) to model gospodarczy i biznesowy, który minimalizuje zużycie surowców oraz powstawanie odpadów. Jego nadrzędnym celem jest wydłużenie cyklu życia zasobów wykorzystywanych w procesach wytwarzania produktów, tak aby jak najdłużej znajdowały się one w obiegu zamkniętym. W tym celu są one najczęściej ponownie przetwarzane (reuse) i nadawana jest im nowa wartość użytkowa. Zatem działania związane z GOZ ukierunkowane są na zwiększaniu trwałości produktów poprzez ich naprawy lub ponowne użycie. GOZ jako model biznesowy pozwalać optymaliwowac koszty produkcji i budować przewagi konkurencyjne, dzięki zmianie sposobu myślenia o gospodarce i konsumpcji.
Podstawowe zasady GOZ, czyli jak można wdrożyć GOZ w przedsiębiorstwie
Gospodarka cyrkularna oparta jest na 3 podstawowych zasadach: REDUCE, REFUSE i RECYCLE. Zasady te są odzwierciedleniem hierarchii postępowania z zasobami, surowcami i odpadami. Im wyżej dany produkt znajduje się na szczeblach hierarchi GOZ tym lepiej.
Pierwsza zasada: REDUCE, skupia się przede wszystkim na zmniejszaniu ilości używanych zasobów, surowców i wytwarzanych odpadów poprzez dążenie do ograniczania, minimalizowanie marnotrawstwa i efektywniejsze planowanie procesów produkcyjnych.
Druga w kolejności zasada REFUSE ma na celu przedłużenie życia surowców, tak aby maksymalnie długo pozostawały one w obiegu.
Końcowym etapem hierarchii GOZ jest zasada RECYCLE, czyli przetwarzania i odzyskiwania zasobów i surowców. Zasada ta jednak nie może być stosowana w nieskończoność, stąd też jej pozycja na ostatnim szczeblu hierarchii - często do przeprowadzenia tego etapu zużywane są bowiem kolejne surowce, np. energia. Warto przy tym zaznaczyć, że metody postępowania, takie jak odzysk energetyczny czy utylizacja, nie są wskazane w gospodarce cyrkularnej, są bowiem marnowaniem surowców.
Przykłady działań
Przykłady działań potwierdzające stosowanie Gospodarki Obiegu Zamkniętego odnoszą się przede wszystkim do sposobu prowadzenia działalności gospodarczej, dostarczania produktów na rynek, zrównoważonej konsumpcji i stylu życia. Działania te odnoszą się m.in. do wytwórców dóbr i usług jak i ich odbiorców końcowych, czyli do każdego z nas.
Wśród najczęściej podawanych przykładów działań wpisujących się w podejście cyrkularne wymienić możemy ekoprojektowanie, zakładające już na etapie projektowania produktu zmniejszanie ilości zasobów i surowców które do jego wytworzenia będą niezbędne. Kolejnym działaniem może być zmniejszenie ilości odpadów produkcyjnych dzięki wdrażaniu innowacyjnych rozwiązań technologicznych. Są to również wszystkie inicjatywy, których celem jest ograniczenie zużycia wody, ograniczenie emisji gazów cieplarnianych i substancji szkodliwych czy też zrównoważone gospodarowanie odpadami.
Ponadto, wśród działań związanych z Gospodarką Obiegu Zamkniętego wskazać możemy na m.in.:
- używanie w procesach produkcyjnych odnawialnej energii i surowców;
- dzielenie ruchomości;
- przedłużanie życia produktów przez odpowiednie projektowanie i użytkowanie oraz ponowne używanie produktów;
- zwiększanie wydajności procesów produkcji;
- minimalizację powstawania odpadów;
- ponowne wykorzystanie komponentów.
Wymogi i zagadnienia związane z GOZ nie są nowym obszarem, należy je raczej traktować jako realny kierunek zmian, uważnie obserwowany na rynku. W Polsce od 5 lat prowadzony jest konkurs Stena Circular Economy Award – Lider Gospodarki Obiegu Zamkniętego. W tym roku wśród nagrodzonych przykładów, które zyskały uznanie ekspertów wskazać możemy na:
- Inicjatywę czołowego przedstawiciela branży retail w obszarze wyposażenia wnętrz: sprzedaż mebli w sklepach sieci w ramach “circular hub”; działanie to miało na celu zachęcenie konsumentów do przemyślanych zakupów.
- inicjatywę znanego dyskontu spożywczego: wykorzystanie materiału obecnego już w obiegu, do produkcji wartościowych produktów takich jak torby wykonane w 80% z folii pochodzącej z własnych sklepów, a przy wytwarzaniu produktów marek własnych firma wykorzystuje od 50% do 100% surowców wtórnych.
- inicjatywę przedsiębiorstwa zajmującego się przetwarzaniem fusów po kawie: odzyskiwanie i wydłużanie cyklu życia produktu; rozwiązanie oparte na usłudze odbioru fusów, które następnie są przetwarzane na surowce i produkty: biorafinaty (olej kawowy, lignina, polilaktyd, dodatki paszowe) lub biofabrykaty (brykiety i biodegradowalne doniczki).
- Inicjatywa czołowej polskie platformy sprzedażowej: projekt „Opakowanie dobre z natury”, wprowadzający ponad 571 tys. ekoopakowań, pochodzących w 100% z recyklingu i posiadających certyfikat FSC.
Instrumenty wsparcia GOZ
Aktualna unijna perspektywa finansowa 2021-2027 stwarza liczne możliwości pozyskania dofinansowania na inicjatywy związane z wdrażaniem GOZ w przedsiębiorstwach. Wśród nich wymienić możemy Krajowy Plan Odbudowy, Program Fundusze Europejskie na Infrastrukturę Klimat Środowisko, Fundusze Europejskie dla Polski Wschodniej oraz programy regionalne, dedykowane osobno dla każdego z 16 województw w Polsce. Szczegółowe informacje o aktualnych naborach znajdują się w publikacjach dostępnych w serwisie. Co ważne, programy skierowane są zarówno do przedsiębiorstw z sektora MŚP, jak i dużych firm.
Możliwości te różnią się między sobą warunkami naborów, poziomem i rodzajem wsparcia - do dyspozycji wnioskodawców są jednak przede wszystkim bezzwrotne dotacje finansujące w zależności od specyficznych warunków nawet połowę inwestycji. Podstawowym celem każdego z nich jest wspieranie działań w przedsiębiorstwach służących przejściu na Gospodarkę Obiegu Zamkniętego, dlatego tak ważne jest odpowiednie zbudowanie koncepcji projektu i określenie jego długoterminowych efektów. Zachęcamy do kontaktu z naszymi specjalistami, którzy pomogą Państwu dokonać analizy koncepcji projektu i wybrać najbardziej atrakcyjne źródło finansowania działań związanych z GOZ.
Autorzy:
