W ramach nowej perspektywy finansowej Unii Europejskiej na lata 2028–2034 Komisja Europejska planuje wdrożenie „Paktu na rzecz wschodnich regionów przygranicznych”, który ma odpowiedzieć na wyjątkowe wyzwania społeczno-gospodarcze i geopolityczne regionów graniczących z Rosją, Białorusią i Ukrainą. Informacje te zapowiedziała Agnès Monfret, szefowa ds. regionu bałtyckiego w Dyrekcji Generalnej ds. Polityki Regionalnej i Miejskiej (DG REGIO). Środki finansowe w ramach Paktu mają służyć wsparciu bezpieczeństwa, obronności oraz infrastruktury podwójnego zastosowania w regionach wschodnich Unii Europejskiej. Zmiany obejmą m.in. Finlandię, kraje bałtyckie, Polskę, Rumunię i Bułgarię.
Nowe priorytety: bezpieczeństwo, infrastruktura i odporność
Nowe środki zostaną wyodrębnione z rewizji dotychczasowych programów unijnych. Informacja ta została zakomunikowana podczas debaty zorganizowanej 15 października br. w Brukseli w ramach Europejskiego Tygodnia Miast i Regionów – największego dorocznego wydarzenia poświęconego polityce regionalnej i miejskiej w UE.
Środki zostaną przekierowane do samorządów na projekty związane z bezpieczeństwem, obronnością, budową schronów oraz rozwój infrastruktury o charakterze cywilno-wojskowym w tym drogi, mosty, infrastrukturę kolejową oraz lotniska. Dzięki temu na dodatkowe finansowanie będą mogły liczyć przede wszystkim polskie regiony przygraniczne, których infrastruktura zarządzana przez samorządy była wykorzystywana w sytuacjach kryzysowych. Szczegóły nowych programów mają zostać przedstawione jeszcze przed końcem roku.
Główne założenie paktu
Pakt na rzecz wschodnich regionów przygranicznych funkjonować będzie w nowej perspektywie finansowej 2028–2034. Jego celem jest opracowanie skutecznych działań wspierających rozwój, bezpieczeństwo i odporność regionów UE graniczących z Rosją, Białorusią i Ukrainą, które stoją w obliczu wyjątkowych wyzwań gospodarczych, społecznych i geopolitycznych.
W okresie od sierpnia do września br. pakt został poddany konsultacjom społecznym za pośrednictwem platformy „Have your Say”. Udział wzieli w nich przedstawiciele władz publicznych, przedsiębiorcy, organizacje społeczne, eksperci, środowiska akademickie oraz mieszkańcy regionów przygranicznych. Zebrane opinie posłużą Komisji do zaprojektowania ukierunkowanych działań finansowych i prawnych Paktu w ramach przyszłego budżetu UE.
Zakres konsultacji obejmował sześć kluczowych obszarów:
- Identyfikacja wyzwań społeczno-gospodarczych: m.in. skutki ograniczeń w ruchu i handlu transgranicznym.
- Bezpieczeństwo i odporność: zagrożenia fizyczne, cyberbezpieczeństwo, infrastruktura krytyczna, migracje.
- Rozwój gospodarczy i inwestycje: bariery dla przedsiębiorczości i możliwości wsparcia z funduszy UE.
- Transformacja energetyczna: potrzeby w zakresie OZE i bezpieczeństwa energetycznego.
- Spójność społeczna i jakość życia: przeciwdziałanie dezinformacji, wspieranie lokalnych społeczności.
- Współpraca transgraniczna: odbudowa mechanizmów współpracy w trudnych warunkach politycznych.
Dzięki konsultacjom społecznym i zaangażowaniu lokalnych interesariuszy, działania w ramach Paktu będą lepiej dopasowane do realnych potrzeb regionów. To szansa na niwelowanie barier rozwojowych, przeciwdziałanie depopulacji i wzmacnianie spójności społecznej.
Pakt wpisuje się w szersze działania UE na rzecz bezpieczeństwa, wspierania technologii dual use, ochrony infrastruktury krytycznej oraz walki z dezinformacją i wspierania współpracy transgranicznej. Dla Polski, posiadającej jedną z najdłuższych granic zewnętrznych UE, Pakt otwiera nowe możliwości w zakresie pozyskania wsparcia finansowego i organizacyjnego dla regionów przygranicznych. Dotyczy to zarówno inwestycji infrastrukturalnych – takich jak drogi, mosty, kolej czy lotniska – jak i działań na rzecz rozwoju społeczno-gospodarczego oraz wzmacniania odporności na zagrożenia. Kluczowe znaczenie będzie miało tu wspólne wypracowanie propozycji w ramach konsultacji społecznych, co może przełożyć się na realne korzyści w przyszłych programach unijnych, umożliwiając korzystanie z efektu synergii i lepsze wykorzystanie dostępnych funduszy.
Autorzy:
