W nowej perspektywie finansowej na lata 2028–2034 Unia Europejska planuje powołanie Funduszu Konkurencyjności. Jego utworzenie jest odpowiedzią na rosnące wyzwania geopolityczne, technologiczne i klimatyczne, które wymagają od Europy zwiększenia odporności gospodarczej oraz przyspieszenia transformacji cyfrowej i energetycznej. Fundusz ten ma na celu nie tylko wzmocnienie pozycji konkurencyjnej Unii na arenie globalnej, ale również zapewnienie długofalowego bezpieczeństwa ekonomicznego i technologicznego państw członkowskich. Kluczowym założeniem jest koncentracja środków na inwestycjach w innowacje, cyfryzację, czystą energię, obronność oraz rozwój przemysłu o strategicznym znaczeniu.
W porównaniu do dotychczasowych instrumentów, Fundusz Konkurencyjności wyróżnia się skalą i zakresem działania. Jego budżet ma wynieść 451 miliardów euro, co stanowi znaczący wzrost w stosunku do obecnych nakładów na konkurencyjność i innowacje. Dla porównania, w obecnej perspektywie finansowej program Horyzont Europa dysponuje budżetem rzędu 95 miliardów euro – w nowej strukturze jego finansowanie ma zostać podwojone. Równocześnie sześciokrotnie mają wzrosnąć środki na czystą energię i dekarbonizację, a pięciokrotnie na cyfryzację. Takie proporcje jasno pokazują, że Unia Europejska stawia na rozwój technologiczny i energetyczny, traktując go jako fundament przyszłej konkurencyjności.
Fundusz Konkurencyjności ma być zarządzany w sposób zintegrowany z innymi politykami unijnymi, co oznacza uproszczenie procedur, większą elastyczność i możliwość szybszego reagowania na kryzysy. Przykładowo, inwestycje w zieloną energię będą mogły być realizowane równolegle z projektami infrastrukturalnymi finansowanymi z polityki spójności, co zwiększy efektywność wydatkowania środków.
Całkowity budżet Unii Europejskiej na lata 2028–2034 ma wynieść około 2 bilionów euro, co czyni go największym w historii wspólnoty. Warto zauważyć, że w tej strukturze finansowej przewidziano również 300 miliardów euro na rolnictwo oraz 218 miliardów euro na wsparcie regionów słabiej rozwiniętych. Takie rozłożenie środków wskazuje na próbę pogodzenia dwóch celów: z jednej strony – modernizacji i innowacyjności, z drugiej – spójności społecznej i terytorialnej.
Dla Polski, jako jednego z największych beneficjentów polityki spójności, nowa perspektywa oznacza kontynuację silnego wsparcia finansowego. Szacuje się, że nasz kraj otrzyma ponad 100 miliardów euro, co pozwoli na realizację zarówno inwestycji infrastrukturalnych, jak i projektów badawczo-rozwojowych. Co istotne, mimo rosnącego poziomu rozwoju gospodarczego, Polska utrzyma dostęp do funduszy strukturalnych, a także do bezpośrednich dopłat dla rolników. To potwierdza, że mechanizmy alokacji środków będą nadal uwzględniać nie tylko wskaźniki PKB, ale również potrzeby rozwojowe i potencjał transformacyjny.
Fundusz Konkurencyjności stanowi jakościową zmianę w podejściu Unii Europejskiej do finansowania rozwoju. Jego uruchomienie w ramach rekordowego budżetu na lata 2028–2034 świadczy o determinacji wspólnoty w budowaniu nowoczesnej, odpornej i zrównoważonej gospodarki. Dla Polski to szansa na dalsze przyspieszenie transformacji technologicznej i energetycznej, a także na umocnienie pozycji jako
jednego z liderów rozwoju w regionie. Kluczowe będzie jednak odpowiednie przygotowanie instytucjonalne i strategiczne, aby w pełni wykorzystać potencjał nowego instrumentu.
Autorzy:
