Nieodpłatne ustanowienie służebności przesyłu nie powoduje powstania przychodu

Jeżeli strony umowy nie ustaliły wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, to ze względu na charakter takiej umowy nie jest to świadczenie nieodpłatne, a więc nie powstaje przychód w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT.

Sprawa dotyczyła spółki prowadzącej działalność gospodarczą z zakresu usług przesyłowych. Spółka posiada w tym celu oraz w ramach inwestycji rozwija infrastrukturę przesyłową w postaci sieci ciepłowniczej. Infrastruktura powyższa w zdecydowanej większości znajduje się na terenie nieruchomości, których spółka nie jest właścicielem, użytkownikiem wieczystym, czy też najemcą lub dzierżawcą, a więc aby spółka miała możliwość do wykorzystania nieruchomości obcych w celu rozwoju infrastruktury dąży do ustanowienie służebności przesyłu.

Ustanowienie służebności następuje na podstawie umowy w formie aktu notarialnego zawartej z właścicielem nieruchomości, na podstawie jednostronnego oświadczenia w formie aktu notarialnego o ustanowieniu służebności przesyłu, dokonanego przez właściciela nieruchomości (nieodpłatnie) lub na podstawie orzeczenia sądu za wynagrodzeniem w trybie art. 3052 § 1 k.c.

Spółka dopuszcza sytuację, w której może ona uzyskać niezbędny do jej funkcjonowania tytuł prawny na podstawie umowy o charakterze nieodpłatnym. Będzie to wynikało z tego, że właściciel tytułu prawnego do nieruchomości zrezygnuje z pobierania opłat z tytułu ustanowienia służebności. 

Na tym tle spółka zadała następujące pytania: 

1. Czy ustanowienie na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego pomiędzy osobą posiadającą tytuł prawny do nieruchomości (właścicielem, użytkownikiem wieczystym), a spółką nieodpłatnej służebności przesyłu stanowi przychód spółki na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy CIT?
2. Czy nabycie prawa do władania nieruchomościami w celu utrzymania i rozwoju sieci ciepłowniczych, na podstawie innej nieodpłatnej umowy zawartej pomiędzy osobą posiadającą tytuł prawny do nieruchomości (właścicielem, użytkownikiem wieczystym) a spółką, stanowi przychód spółki na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT?

Zdaniem spółki odpłatność służebności przesyłu nie stanowi istoty tego stosunku prawnego, jest nim bowiem korzystanie przez przedsiębiorców z cudzej nieruchomości, w celu wybudowania i eksploatacji urządzeń przesyłowych. Skoro nie ma wiążących unormowań prawnych zobowiązujących strony takiego stosunku prawnego do dokonania czynności prawnej o charakterze odpłatnym – należy uznać, że spółka nie otrzyma nieodpłatnego świadczenia. Jeżeli dojdzie do ustanowienia na podstawie porozumienia stron nieodpłatnej służebności przesyłu pomiędzy spółką a właścicielem/użytkownikiem wieczystym, to należy przyjąć, że spółka nie otrzyma nieodpłatnego świadczenia w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT.

Odnośnie do pytania nr 2 spółka wskazała, iż istotą zawieranych przez nią umów, które są przedmiotem niniejszej analizy, będzie możliwość korzystania przez spółkę z nieruchomości stanowiącej własność lub przedmiot użytkowania wieczystego innych podmiotów w określonym zakresie, tj. wybudowania i korzystania z urządzeń określonych w art. 49 § 1 k.c. w sposób zgodny z przeznaczeniem tych urządzeń. Spółka, w ramach zawieranych z właścicielem/użytkownikiem wieczystym umów o charakterze nieodpłatnym będzie jedynie zarządzała przedmiotowymi urządzeniami przesyłowymi, w związku z czym spółka nie osiągnie żadnego przysporzenia majątkowego z tego tytułu. Ponadto, osoba posiadająca tytuł prawny do nieruchomości, z którą spółka będzie zawierała umowę, nadal będzie mogła wykorzystywać swoją nieruchomość w dowolny sposób, a więc przedmiotowa umowa nie ograniczy jego prawa do władania nieruchomością.

Stanowisko organu

Organ nie zgodził się ze stanowiskiem spółki w uzasadnieniu wskazując, że za nieodpłatne świadczenia należy uznać wszystkie te zdarzenia prawne oraz gospodarcze, których skutkiem jest przysporzenie majątku mające konkretny wymiar finansowy. 

Przy ocenie skutków podatkowych będących przedmiotem wątpliwości, nie może być brany pod uwagę fakt, że odpłatność ustanowienia służebności przesyłu nie jest obowiązkowa. Odpłatność lub nieodpłatność czynności prawnych, jako kryterium ich podziału na gruncie prawa cywilnego, nie ma znaczenia dla kwalifikowania osiągniętego z tytułu takiej czynności przychodu lub jego kosztu na gruncie ustawy podatkowej. 

Cechą wyróżniającą kategorie przychodu z art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT, nie jest to, czy dana czynność ze swej istoty jest zawsze nieodpłatna lub odpłatna, lecz to czy w wyniku jej dokonania podatnik omawianego podatku osiągnął przychód, niezależnie od woli stron danej czynności prawnej.

W wyniku ustanowienia na rzecz spółki prawa do władania cudzą nieruchomością, spółka uzyskała konkretną korzyść, wymierną ekonomicznie, polegającą na umożliwieniu jej prowadzenia działalności gospodarczej związanej ze świadczeniem usług przesyłowych. Korzyść tę spółka uzyskała bezpłatnie. Spełnione zatem zostały przesłanki uzyskania przychodu na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT.

Wyrok WSA 

Sąd przyznał rację podatnikowi i w efekcie uchylił zaskarżoną interpretację. Skład orzekający podzielił stanowisko zaprezentowane we wniosku o interpretację indywidualną, wynikające z dominującej i przeważającej linii orzeczniczej NSA. W ocenie sądu za należało przyjąć, że w gdy z istoty stosunku prawnego nie wynika odpłatność i strony tego stosunku prawnego nie zawierają dodatkowych postanowień umownych dotyczących odpłatności danego świadczenia, to nie można przyjąć, że to świadczenie jest nieodpłatne i ogranicza się to jedynie do nieustanowienia wynagrodzenia. W kontekście przedmiotowej sprawy oznacza to, że nie dochodzi do powstania przychodu spółki w rozumieniu art. 12 ust. 1 pkt 2 ustawy o CIT. 

Jest to kolejny pozytywny wyrok WSA w Warszawie wydany w ostatnim czasie w podobnej sprawie.

Wybór przepisów

Art. 12 ust. 1 pkt 1 ustawy o CIT

1. Przychodami, z zastrzeżeniem ust. 3 i 4 oraz art. 14, są w szczególności:

1. wartość otrzymanych rzeczy lub praw, a także wartość innych świadczeń w naturze, w tym wartość rzeczy i praw otrzymanych nieodpłatnie lub częściowo odpłatnie, a także wartość innych nieodpłatnych lub częściowo odpłatnych świadczeń, z wyjątkiem świadczeń związanych z używaniem środków trwałych otrzymanych przez samorządowe zakłady budżetowe w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych oraz spółki użyteczności publicznej z wyłącznym udziałem jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków od Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków w nieodpłatny zarząd lub używanie;