NSA: Kara umowna jednak w kosztach podatkowych

W przełomowym wyroku wydanym dla jednego z naszych klientów NSA przychylił się do argumentacji skonstruowanej przez PwC w skardze kasacyjnej, zgodnie z którym kara umowna związana z niezawinionymi przez podatnika okolicznościami może stanowić koszt uzyskania przychodów. 

Sprawa dotyczyła podatnika, który zawarł umowę na wyprodukowanie i sprzedaż pojazdów. Z uwagi na komplikacje w trakcie procesu produkcyjnego podatnik nie był w stanie wywiązać się z uzgodnionych terminów. Reprezentując podatnika, PwC wystąpiło z wnioskiem o wydanie interpretacji dotyczącej tego, czy zapłata w takich okolicznościach kary umownej związanej z opóźnieniami może zostać zaliczona do kosztów uzyskania przychodów.

PwC broniąc stanowiska, że taka kara umowna może stanowić koszt uzyskania przychodów podkreślało, że wynikała ona z okoliczności niezawinionych przez podatnika (bowiem na moment zawierania umowy nie można było przewidzieć okoliczności, z których wynikało opóźnienie). Kara nie wynikała z nieracjonalnego działania podatnika, a jej zapłata ograniczała ryzyko utraty kontrahenta. W związku z tym - zdaniem PwC - mogła stanowić koszt podatkowy.

Z tym stanowiskiem nie zgodził się organ podatkowy, stwierdzając w interpretacji indywidualnej, że do kary umownej znajdzie zastosowanie przepis art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT. Zdaniem organu, przepis ten nakazuje wyłączyć z kosztów uzyskania przychodów wszelkie kary objęte wskazanymi w tym przepisie tytułami.  Jednocześnie stwierdził, że przez “wady dostarczonych towarów, wykonanych robót i usług” rozumieć należy każdy przypadek nienależytego wykonania obowiązków podatnika wynikających ze zobowiązań umownych. 

Podatnik wspierany przez PwC skierował sprawę do WSA, który przyznał mu rację. Stanowisko to utrzymał również NSA, który wyrokiem z 23.03.23 r., sygn. II FSK 2277/20 oddalił skargę kasacyjną fiskusa. 

Sąd zgodził się z argumentacją zaprezentowaną przez nas w skardze kasacyjnej podkreślając, że przepis art. 16 ust. 1 pkt 22 ustawy o CIT należy interpretować ściśle. Sąd nie zgodził się ze stwierdzeniem organu podatkowego, jakoby wadliwość w rozumieniu tego przepisu oznaczała każdy przypadek niewykonania zobowiązania umownego. Przepis ten może znaleźć zastosowania tylko do kar wyraźnie w nim wskazanych, a kara poniesiona przez podatnika nie stanowiła takiej kary. 

Komentarz PwC

Zaliczanie do kosztów uzyskania przychodów kar umownych budzi spore kontrowersje. Organy podatkowe nagminnie stosują uproszczenia stwierdzając, że żadna kara umowna nie może stanowić kosztu podatkowego. Zapominają przy tym jednak o tym, że przepisy reguluję tę kwestię inaczej. Jedynie w określonych wypadkach kary umowne nie mogą stanowić kosztów, stąd też bardzo istotną kwestią jest dokładna analiza okoliczności, które skutkowały obowiązkiem poniesienia takiej kary. Niniejszy wyrok wyraźnie przełamuje niekorzystne podejście organów, stwierdzając że do każdego przypadku należy podchodzić indywidualnie.